بهبود پورتال

گزارشى از مرکز مطالعات وحدت عربى

در سال 1975 میلادى، 32 اندیشمند عرب از کشورهاى مختلف عربى دربیروت گرد هم آمدند و با صدور اعلامیه‏اى تاسیس مرکز مطالعات‏وحدت عربى را اعلام نمودند. این اعلامیه متضمن شرح روشنى ازاهداف، استراتژى و ساز و کارهاى تحقق آرمانهاى آنان است و درآن آمده‏است: بعد از شکست اقدامات وحدت‏گرایانه; خصوصا شکست‏اتحاد سوریه و مصر و هزیمت کشورهاى عربى در جنگ 1973 بااسرائیل و یاس و ناامیدى و بحرانهاى مختلف در سطوح گوناگون‏جامعه عربى، اندیشه وحدت، اولویت‏خود را از دست داده است; ولى‏کیست که در بحبوحه چالش استعمار غربى و صهیونیستى با مردم وکشورهاى عرب، ضرورت طرح و اهتمام علمى به این مساله رانداند... هدف این مرکز عبارت بود از: بحث و کاوش عالمانه‏پیرامون جنبه‏هاى مختلف جامعه عربى و مساله وحدت عربى به دوراز هر گونه فعالیت‏سیاسى، وابستگى دولتى و گرایش حزبى. این‏اعلامیه، فعالیتهاى مرکز را در عمل، مبتنى بر اصول ذیل قلمدادنموده است: 1- ساز و کار مرکز در توسعه اندیشه و آگاهى وحدت‏طلبانه،سفارش و تهیه تحقیقات، پژوهش و یا ترجمه متونى است که ابعادمختلف واقعیتهاى موجود کشورهاى عربى را لحاظ نماید. 2- تهیه، تنظیم و آماده‏سازى اطلاعات، آمار، اسناد و هر گونه‏شاخصهاى آمارى که بتوان در پژوهشهاى علمى در راستاى وحدت عربى‏مورد استفاده قرار داد. 3- اهتمام به وحدت عربى مى‏طلبد هم به جوانب مختلف این مساله وهم مراحل متعدد آن عنایت‏شود. 4- ضرورى است از تجارب وحدت‏طلبانه دولتها و ملتهاى دیگر کمال‏استفاده به عمل آید. 5- استخدام و به کارگیرى بهترین و مؤثرترین وسایل و ابزاربراى مورد خطاب قرار دادن تمامى اقشار در کشورهاى عربى. 6- کوشش و اهتمام به بسط و گسترش فعالیتهاى مرکز به تمامى‏کشورهاى عربى و مشارکت دادن تمامى صاحب‏نظران و فرهیختگان عرب‏در تحقق این مهم. 7- مرکز، محلى است که اندیشمندان عرب بدون هیچ‏گونه صبغه‏سیاسى، قومى و ایدئولوژیک و صرفا به منظور چاره‏جویى مشکلات ومسائل مختلف کشورهاى عربى در آن گرد هم مى‏آیند. 8- تمام کسانى که به مساله وحدت عربى اهتمام مى‏ورزند، صرف‏نظر از سابقه، گرایش سیاسى، اجتماعى و... مى‏توانند با این‏مرکز همکارى نمایند. 9- مرکز به مسائل سیاسى جارى در کشورهاى عربى نمى‏پردازد وهیچ‏گاه موضعى سیاسى در هیچ مساله‏اى اتخاذ نخواهد کرد و دراختلافات و کشمکش‏هاى سیاسى وارد نخواهد شد و به هیچ دولت، حزب‏و یا جبهه‏اى وابسته نیست. 10- بودجه مالى مرکز از طریق فروش کتابهاى منتشره، مجله ارگان‏مرکز، تبرعات، اعانات و کمکهاى افراد و سازمانها، حق عضویت‏اعضا تامین خواهد شد. اولین گردهمایى مؤسسین در نوامبر 1976در کویت‏برگزار شد و مرکز، فعالیتهاى خود را به طور رسمى آغازکرد. اساسنامه، نظامنامه داخلى و بودجه سال اول به تصویب‏رسید. در ماده سوم اساسنامه آمده است; مرکز از طرق ذیل اهداف‏خود را محقق خواهد ساخت: 1- جمع‏آورى اسناد، مدارک، تالیفات، مخطوطات و مطبوعاتى که به‏مساله وحدت و جامعه عربى، اهتمام ورزیده‏اند. 2- سامان‏دادن تحقیقات و پژوهشهاى علمى و نشر آن. 3- هرگونه فعالیتى که به نحوى به تحقق امور یادشده یارى‏رساند. نظامنامه داخلى در مورد عضویت اشخاص تصریح مى‏کند که‏اعضا بایستى تبعه یکى از کشورهاى عربى باشند. در این گردهمایى‏هیات امنا، هیات اجرایى و تشکیلات ادارى انتخاب و تصویب شد وهیات اجرایى خط مشى فرهنگى مرکز را در بخشهاى: 1- فکرى فرهنگى، 2- اجتماعى روانى، 3- اقتصادى، 4- سیاسى، 5- تهیه سلسله مجموعه‏هاى مختلف، تصویب نمود: الف) اطلاعات و آمار و شاخصهاى مختلف، ب) داستانهایى براى‏اطفال که حس ملى عربى آنان را تقویت کند، ج) پژوهشها و آمارهاى‏نظامى، د) میراث عربى در راستاى وحدت. سپس به تدریج مقدمات اجرایى فراهم شد و در ابتداى سال‏1977 میلادى اولین گام عملى در تحقق بخشیدن به برنامه‏ها و اهداف‏برداشته شد.

المستقبل العربى

همچنین طرح انتشار مجله‏«المستقبل العربى‏» به عنوان نشریه مرکز تهیه شد و شماره اول‏آن در ماه پنجم سال 1978 منتشر گردید. این مجله در ابتدا به‏صورت فصلنامه و از شماره 11 به بعد تاکنون به صورت ماهانه،انتشار یافته است. این مجله شامل بخشهاى: روز شمار وحدت عربى، کتابشناسى وحدت عربى، نقد و بررسى کتاب‏در حوزه فکر و فرهنگ و علوم در جهان عرب، میزگرد، مقالات‏شاخصهاى آمارى مختلف در مورد کشورهاى عربى، مصاحبه، گزارش‏کنفرانسها، مجامع و گردهمایى‏هاى علمى، فرهنگى است و هر شماره‏مجله به موضوع ویژه‏اى اختصاص دارد. تیراژ این مجله به طورمتوسط حدود هفت هزار نسخه است که در بیشتر کشورهاى عربى وغیرعربى به صورت اشتراک یا فروش عرضه مى‏شود. البته عرضه آن درکشورهاى عربى منوط به اجازه مقامات نظارت بر مطبوعات است وبرخى شماره‏هاى آن به علل مختلف چنین اجازه‏اى را نیافته‏اند. درسال 1978 طرح پژوهشى (فردى، گروهى یا توسط مرکز) به تصویب‏رسید. در سال 1978 هیات امنا و هیات اجرایى بنا به هماهنگى ودعوت رسمى، از کشورهاى کویت، ابوظبى، قطر، لیبى، سوریه و مغرب‏بازدید کردند و بازدید از کشورهاى الجزایر، تونس، و اردن نیزدر دستور کار قرار گرفت. این بازدیدها به منظور ایجاد ارتباطبین مرکز و هر یک از کشورهاى عربى که مایل به مساعدت بدون قیدو شرط مادى و معنوى مرکز باشند، انجام مى‏پذیرد. در این سال‏همچنین 9 طرح پژوهشى به تصویب رسید.

گزارش فعالیتهاى سال 1979

انتشار 5 پژوهش و 5 مجموعه براى کودکان در قالب کتاب، برگزارى 5 کنفرانس و سمینار و برگزارى 3 سخنرانى. کنفرانسها: 1- نقش تعلیم و تربیت در وحدت عربى. بغداد، آوریل 79 با همکارى‏جنبش مبارزه با بى‏سوادى، اتحادیه معلمان عراق و سازمان عربى‏تربیت فرهنگ و علوم. 2- زندگى سیاسى اعراب، بیروت، سپتامبر 79. 3- دمکراسى در جهان عرب، بیروت، ژانویه 79. 4- ملى‏گرایى عربى در اندیشه و عمل، بیروت، نوامبر 79. 5- زبان و اثر آن در وحدت عربى، بیروت، سپتامبر 79. سخنرانى: در سالن اجتماعات دارالندوة در بیروت، سخنرانیهاى ذیل برگزارگردید و مرکز درصدد است‏سالنى بدین منظور احداث نموده تا به‏طور مرتب برنامه‏هاى سخنرانى ماهانه را ترتیب دهد: 1- دمکراسى و نظامهاى سیاسى عربى توسط عبدالعزیز الدورى. 2- بنیانهاى اقتصادى اجتماعى دمکراسى در جهان عرب توسط‏اسماعیل صبرى عبدالله. 3- دمکراسى در لبنان و تاثیرات آن بر کشورهاى عربى توسط منح‏الصلح. کتاب: پژوهشهاى ذیل در حجمى معادل 1502 صفحه و در قالب کتاب‏به چاپ رسید. (به جز کتابهاى مجموعه‏اى کودکان) . 1- نفت و وحدت عربى; تاثیر نفت کشورهاى عربى برآینده وحدت و روابط اقتصادى عربى در 272 صفحه. 2- مشرق عربى و غرب; درآمدى بر نقش عوامل خارجى در تحول نظام‏اقتصادى عربى در 176 صفحه. 3- علم و سیاست علمى در جهان عرب در 282 صفحه. 4- نظام منطقه‏اى عربى; پژوهشى در روابط سیاسى کشورهاى عربى‏در 324 صفحه. 5- از تجزیه به وحدت; مبانى اساسى تجربه وحدت در 448 صفحه. 6- مجموعه کتابهاى کودکان: 1-زن قهرمان 2-مردى از صحرا 3- انتظار4-کشاورزى از قبیله بنى‏سویف 5-بانویى از موصل 6-درجستجوى حامد 7-مجموعه کتابهاى مصور آشنایى با شهرهاى عربى:الف) ابوظبى ب) بغداد ج) قاهره د) خرطوم ه) صنعاء و) مسقط ز)حلب ح) نواکشوط.

گزارش فعالیتهاى سال 1980

جلسه سالیانه هیات‏در تاریخ 27 دسامبر 1980 در عمان تشکیل گردید و طى آن اعلام شدکه در این سال دامنه فعالیتهاى مرکز به تدریج گسترش یافت ومرکز توفیق پیدا کرد از خلال کتابها، گزارشها و مجله‏المستقبل العربى با عده بیشترى از اشخاص، سازمانها و مؤسسات‏دولتى و خصوصى ارتباط برقرار سازد و از این طریق، توانست‏منزلت ویژه علمى و پژوهشى و مستقل خود را به دور از هر گونه‏گرایش سیاسى، حزبى و دولتى، تثبیت نموده و انظار را به سوى‏خود جلب نماید. در این سال، بسیارى از اندیشمندانى که به‏آرمان وحدت عربى اهتمام مى‏ورزند، باب همکارى و همفکرى با مرکزرا گشودند و فعالیتهاى مستمر و گسترده مرکز موجب شد تا بابسیارى از سازمانهاى جهانى و منطقه‏اى، قراردادهاى همکارى وتحقیقاتى منعقد شود. در این جلسه گزارش فعالیتهاى مرکز بدین‏شرح اعلام شد:

برگزارى 3 کنفرانس و انتشار 10 پژوهش

کنفرانسها: نظر به اهمیت تعاطى آرا در حوزه‏هاى مختلف فکرى و تجربه‏گران‏سنگى که از خلال میزگردهاى علمى، سمینارها و کنفرانسهاى‏پژوهشى به دست آمده است، مرکز در این سال اقدام به برگزارى 3کنفرانس نمود; 1- کنفرانس «نقش ادبیات در آگاهى ملى وفراخوانى به وحدت عربى‏» با همکارى کانون ادبا و نویسندگان‏عرب و انجمن معلمان عراق که در آوریل 1980 در بغداد برگزار ومجموعه مباحث مطروحه در کتابى در همین سال به چاپ رسید. 2- کنفرانس «ملى‏گرایى عربى و اسلام‏» با همکارى سازمان عربى‏تربیت فرهنگ و علوم، دانشگاه سازمان ملل که در دسامبر 1980 دربیروت تشکیل شد. مباحث مطروحه عبارت بود از: زمینه‏هاى تاریخى‏اسلام و زبان عربى; نقش اسلام و ملى‏گرایى عربى در آگاهى ملى درجهان عرب; دانشگاه عربى و دانشگاه اسلامى; نقش اسلام در جنبش‏معاصر عربى; نخبگان و مردم در بین اسلام و ملى‏گرایى; اسلام;مسیحیت; ملى‏گرایى و سکولاریزم; اصالت فرهنگ ملى; آینده‏ملى‏گرایى عربى و اسلام; راهبردى نوین در ارتباط ملى‏گرایى واسلام; چشم‏انداز ملى‏گرایى و اسلام در جهان جدید; موضع‏گیرى‏بیگانگان در مواجهه با ملى‏گرایى و اسلام; که مباحث این کنفرانس‏نیز به زودى در قالب کتاب تقدیم علاقه‏مندان خواهد شد. 3- کنفرانس «پیشرفتهاى مالى و اقتصادى جهان عرب‏» با همکارى‏صندوق پول عربى در نوامبر 1980 در ابوظبى برگزار شد. در این‏گردهمایى، چهل متخصص اقتصادى عرب و میهمان، ابعاد اقتصادى ومالى کشورهاى عربى را از جنبه‏هاى مختلف مورد بحث و بررسى قراردادند. مجموعه این مباحث گام بلند و مؤثرى است در خلق و ارائه‏نوعى ادبیات علمى، اقتصادى، مفهوم‏سازى و باعث تفاهم و همکارى‏در عرصه‏هاى دانش اقتصادى در جهان عرب خواهد شد. با افتتاح سالن‏کنفرانس مرکز در بیروت، برنامه‏ریزى‏هایى در دست انجام است تاسلسله سخنرانیهاى علمى، فرهنگى به طور مرتب برگزار گردد. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در 4309 صفحه به‏چاپ رسید و 9 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- برنامه‏ریزى توسعه عربى در 268 صفحه. 2- افکار عمومى عرب و مساله وحدت عربى در 388 صفحه. 3- روز شمار و اسناد وحدت عربى سال 1979 در 736 صفحه. 4- ابعاد ادغام اقتصادى عربى و آینده آن در 448 صفحه. 5- تحلیل محتواى اندیشه ناسیونالیستى عرب در 200 صفحه. 6- اتلاف امکانات و منابع در 140 صفحه. 7- ابعاد مختلف عربى کردن در جهان عرب در 621 صفحه مجموعه;رساله‏هاى دکترا(1). 8- ملى‏گرایى عربى در اندیشه و عمل; گزارش مشروح کنفرانس در640 صفحه. 9- نقش ادبیات در آگاهى ملى عرب; گزارش مشروح‏کنفرانس در 436 صفحه. 10- مهاجرت مغزها از کشورهاى عربى;گزارش مشروح کنفرانس در 432 صفحه. در این سال مقرر گردید، جهت‏تشویق دانشجویان مقطع دکترا که به مسائل جهان عرب اهتمام‏مى‏ورزند، رساله‏هاى آنان تحت عنوان «مجموعه رساله‏هاى دکترى‏»پس از لحاظ نمودن معیارهاى علمى، دانشگاهى به چاپ برسد که سرى‏اول این مجموعه به چاپ رسید. در این سال 6 طرح پژوهشى به‏تصویب رسید که برخى از آنها با همکارى سازمانهاى علمى پژوهشى‏منطقه‏اى سامان خواهد یافت. گزارش فعالیتهاى سال 1981 برگزارى 4 کنفرانس و انتشار 8 پژوهش کنفرانسها: 1- تجربه دولت امارات‏متحده عربى، با همکارى دانشگاه امارات، مارس 1981، امارات. 2- راههاى ارتباطى در کشورهاى عربى، با همکارى کانون مهندسین‏عراقى و انجمن معلمان عراق، سپتامبر 1981، بغداد. 3- زنان ونقش آنان در جنبش وحدت عربى، سپتامبر 1981، بیروت. 4- ابعادمختلف عربى کردن در جهان عرب، نوامبر 1981، بیروت. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در 4448 صفحه منتشر شد و 5عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- تجربه دولت امارات‏متحد عربى، تجارب اتحاد عربى، گزارش مشروح کنفرانس در 816صفحه. 2- پیشرفتهاى مالى و اقتصادى جهان عرب، گزارش مشروح‏کنفرانس در 740 صفحه. 3- ملى‏گرایى عربى و اسلام، گزارش مشروح‏کنفرانس در 780 صفحه. 4- تکنولوژى و وحدت عربى، 116 صفحه. 5- ملى‏گرایى عربى در اندیشه جمال عبدالناصر در 416 صفحه;مجموعه رساله‏هاى دکترا(2). 6- آینده عرب در 212 صفحه. 7- نظام اجتماعى جدید عربى; پژوهشى در تاثیرات نفت و انتقال‏نیروى کار در 304 صفحه. 8- روز شمار و اسناد وحدت عربى 1980 در 1064 صفحه.

گزارش فعالیتهاى سال 1982

برگزارى یک کنفرانس، انتشار 13پژوهش و برگزارى یازده جلسه سخنرانى، مهمترین فعالیتهاى مرکزمطالعات وحدت عربى را در سال 1982 تشکیل مى‏دهد. کنفرانسها: 1- دانشگاه اتحادیه عرب، آوریل 1982، تونس. کتاب: پژوهشهاى ذیل در حجمى معادل 6586 صفحه و در قالب کتاب‏منتشر شد. و 7 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- زنان و نقش آنان در جنبش وحدت عربى; گزارش مشروح کنفرانس‏در 556 صفحه. 2- راههاى ارتباطى در کشورهاى عربى،گزارش مشروح‏کنفرانس در 404 صفحه; 3- پژوهشهایى در رشد و توسعه اقتصادى‏کشورهاى عربى در 476 صفحه. مجموعه کتابهاى المستقبل‏العربى(1). 4- سیاست آمریکا و کشورهاى عربى، در 308 صفحه. مجموعه‏کتابهاى المستقبل العربى(2). 5- مصر، پان عربیسم و انقلاب افسران جوان، در 400 صفحه; مجموعه‏کتابهاى المستقبل العربى(3). 6- اندیشه اقتصادى عربى و مسائل آزاد سازى، توسعه و وحدت، در348 صفحه. 7- مشکل تورم در اقتصاد کشورهاى عربى، در 132صفحه. این پژوهش با مشارکت‏سازمان وحدت اقتصادى عرب سامان‏یافته است. 8- تحول تاریخى نظامهاى پولى در کشورهاى عربى، در500 صفحه. این پژوهش در صندوق پول عربى سامان یافته است. 9- نظام منطقه‏اى عربى، ویرایش جدید همراه با اضافات، در 220صفحه. 10- کتابشناسى وحدت عربى 1908 تا 1980 جلد اول، در1600 صفحه. 11- ترجمه انگلیسى کتاب پیشرفتهاى مالى و اقتصادى‏جهان عرب با همکارى صندوق پول عربى توسط انتشارات ذدحب ذس‏زب. 12- توانائیها و امکانات جهان عرب، در 136 صفحه. 13- روز شمار و اسناد وحدت عربى، 1981 در 1080 صفحه. سخنرانیها: 1- تعلیم و تربیت و تغییرات اجتماعى در کشورهاى عربى توسطمالکولم کر. 2- جهان عرب و نظام بین‏الملل کنونى توسط غسان‏سلامه 3- ماهیت دولت در مغرب عربى توسط عبدالباقى هرماسى 4اقتصاد عربى میان وابستگى و استقلال توسط ابراهیم سعدالدین 5رابطه دین و سیاست در اندیشه معاصر عرب توسط هشام جعبط 6- شوراى همکارى کشورهاى خلیج (فارس) توسط عبدالله یعقوب بشاره 7- اقلیتها و مساله وحدت عربى توسط ابراهیم سعدالدین 8- شریعت‏اسلامى و وحدت عربى توسط مجید خدورى 9- جهان عرب و بحران رشدتوسط فواد زکریا 10- حقوق بشر در کشورهاى عربى توسط حسین جمیل 11- خودکفایى غذایى در جهان عرب، افسانه یا واقعیت توسط حسن‏یعقوب. در این سال همچنین مقرر شد، مجموعه کتابهایى تحت عنوان‏«مجموعه المستقبل العربى‏» منتشر گردد. این کتابها دربرگیرنده مجموعه مقالات، پژوهشها و یا میزگردهایى است که به‏موضوعات معینى پرداخته و در مجله المستقبل العربى منتشر شده‏است.علاوه بر این، قرارداد همکارى انتشاراتى با مؤسسه دارالمستقبل‏العربى للنشر در قاهره منعقد گردید و توافق شد برخى ازکتابهاى مرکز در قاهره تجدید چاپ گردد. در این سال طرح‏«مجموته فرهنگ ملى‏» تهیه و جهت اطلاع عموم دانش پژوهان درمجله شماره 38 به چاپ رسید که در توجیه آن آمده است: یکى ازاهتمامات جدى مرکز، گسترش آگاهى در سطوح مختلف اقشار وگروههاى مختلف جامعه عربى است و نظر به اهمیت‏شایان نسل جوان‏و عموم علاقه‏مندان به سرنوشت جامعه عربى، طرحى به عنوان مجموعه‏فرهنگ ملى تدارک دیده شد که هدف آن: انتقال و گسترش مفاهیم‏اساسى وحدت عربى در سطح عموم، کاستیها و بایستگى‏هاى جامعه‏عربى، رشد و ترویج اندیشه فرهنگ و مسائل علمى، تقویت عزم واراده ملى در مقابل تهدیدات، طرح و پاسخگویى به تمام مسائلى‏که به نوعى با وحدت و جامعه عربى مربوط مى‏گردد و... این‏مجموعه به صورت تالیف کتابهایى کم‏حجم به زبانى ساده، متقن،مختصر و مفید سامان خواهد یافت. سپس 191 عنوان پیشنهادى مطرح‏شده، و از عموم محققان و اندیشمندان خواسته شد تا با نگارش‏عنوان یا عناوینى، مرکز را در ایفاى رسالت‏خود یارى رسانند.

پیش‏نویس برنامه فرهنگى مرکز براى سالهاى 1982 تا 1985

فعالیتهاى مرکز در چهارچوب آنچه در اساسنامه و مصوبات هیات‏اجرایى آمده بود، استمرار یافت. تجارب سالهاى گذشته، مقتضیات‏ویژه، شرایط و احوال پدید آمده و ضرورتهاى نوین، مرکز را برآن داشت تا برنامه‏ریزى‏هاى کوتاه مدتى را تدارک ببینند. پس ازورود در بستر عمل و على‏رغم تمامى مشکلات، چشم‏انداز وسیعى باآفاق روشن نمایان گشت و مرکز همواره کوشید با انعطاف لازم،فضایى را ایجاد کند تا بتواند جمع پراکنده اندیشمندان عرب رابه سامان آورد و در ارتباطى وثیق، مشارکت تمامى روشنفکران‏متعهد را در راستاى تحقق بخشیدن به اهداف خود جلب نماید. برنامه ذیل، ثمره تجارب گذشته و برنامه‏ریزى کوتاه‏مدت براى‏آینده است، تا بدین وسیله چارچوب کلى فعالیتها جهت ارزیابى‏هاى‏بعدى به سهولت امکان‏پذیر گردد. این طرح به معناى نفى سایرفعالیتها که در چارچوب تحقق اندیشه وحدت عربى صورت مى‏گیرد،نخواهد بود. فعالیتهاى مرکز (محتواى مجله، میزگردها،کنفرانسهاى بزرگ، کوچک، طرحهاى پژوهشى و انتشار کتاب) درچارچوب موضوعات ذیل خواهد بود: 1- اندیشه ملى گرایى و فرهنگ‏عربى 2- نقش تعلیم و تربیت در گسترش آگاهى ملى 3- عوامل روانى‏اجتماعى و نقش آن در وحدت و آگاهى ملى 4- عوامل اقتصادى ووحدت عربى 5- ساز و کارهاى تحقق وحدت عربى 6- فلسطین و آگاهى‏ملى 7- نمونه‏هاى وحدت عربى 8- قانون اساسى دولتهاى عرب ومساله وحدت عربى 9- مناقشات عربى 10- وحدت و دفاع ملى 11وحدت عربى و روابط بین الملل 12- تجارب منفى وحدت عربى 13ریشه‏هاى تجزیه قلمرو عربى 14- جغرافیاى اجتماعى کشورهاى عربى 15- ملى‏گرایى عربى در برخى کشورهاى عرب 16- اهمیت جهانى‏کشورها عرب 17- جهان و ملى‏گرایى عربى. 18- بخش اسناد ومدارک -جمع آورى متون مربوط به وحدت عربى در قوانین اساسى‏کشورهاى عرب و شرح و تبیین آن; -جمع آورى متون مربوط به وحدت‏عربى در اساسنامه، اهداف و برنامه احزاب و گروههاى سیاسى; -جمع آورى و تحلیل رویدادهاى وحدت طلبانه عربى; -تهیه اطلسهاى‏مختلف، آمار، اطلاعات و شاخصهاى گوناگون جهان عرب; -تهیه کتاب‏راهنماى کشورهاى عربى; -تهیه روزشمار و اسناد وحدت عربى; -کتابشناسى وحدت عربى. 19- سلسله کتابهایى براى کودکان: الف) سلسله قهرمانان عرب ب) سرزمین‏هاى عربى 20- سلسله کتابهایى براى نوجوانان: الف) فرهنگ ملى عرب.

گزارش فعالیتهاى سال 1983

فعالیت مرکز در سال 1983 عبارت است‏از: برگزارى 4 کنفرانس و انتشار 14 پژوهش. کنفرانسها: 1- نیروى کار خارجى در کشورهاى خلیج، نوامبر 1983، کویت‏باهمکارى انجمن عربى برنامه‏ریزى. 2- اعراب و آفریقا، آوریل 1983، اردن، با همکارى دانشگاه‏اتحادیه عرب و مجمع اندیشه عربى در اردن. 3- زبان عربى و آگاهى ملى، سپتامبر 1983، بغداد، با همکارى‏مجمع علمى عراق و انجمن مطالعات عربى. 4- بحران دمکراسى در کشورهاى عربى، نوامبر 1983، قبرس، هیچ یک‏از کشورهاى عربى پذیراى این کنفرانس نشدند. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در 7026 صفحه منتشرشد و 8 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- دانشگاه اتحادیه عرب، گزارش مشروح کنفرانس در 1004 صفحه. 2- نیروى کار خارجى در کشورهاى عرب، گزارش مشروح کنفرانس در712 صفحه. 3- اعراب و آفریقا، گزارش مشروح کنفرانس در 816صفحه. 4-تحلیل سیاسى ناصرى، پژوهشى در اندیشه‏ها و سیاست‏خارجى‏در 284 صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا (3). 5- سیاست آمریکا در قبال نزاع عربى اسرائیلى در 350 صفحه;مجموعه رساله‏هاى دکترا (4). 6- دمکراسى و حقوق بشر در کشورهاى عربى در 349 صفحه; مجموعه‏کتابهاى المستقبل العربى(4). 7- توان هسته‏اى جهان عرب در 156 صفحه. 8- نقل و انتقال نیروهاى کار عربى; مشکلات پیامدها و خط مشیهادر 312 صفحه. 9- مناقشه اعراب و اسرائیل: قواى نظامى کلاسیک وهسته‏اى در 248 صفحه. 10-هجرت به سوى نفت در 250 صفحه. 11- اندیشه در مشرق عربى 1890 تا 1939 در 349 صفحه. 12- کتابشناسى وحدت عربى، جلد سوم در 1096 صفحه. 13- کتابشناسى وحدت عربى، جلد چهارم در 368 صفحه. 14- روزشمار و اسناد وحدت عربى 1982 در 732 صفحه. نظر به اهمیت‏حضور در نمایشگاههاى کتاب در کشورهاى مختلف، بخش‏انتشاراتى مرکز، شرکت فعال در نمایشگاههاى کتاب را آغاز کرد. در این سال پیش‏نویس طرح «چشم‏انداز آینده جهان عرب‏» پس ازدو سال مطالعه، پژوهش و رایزنى به انجام رسید و مقرر شد مرکز،شعبه‏اى در قاهره تاسیس نماید تا اجراى این طرح بزرگ پژوهشى‏را به عهده بگیرد. در اجراى این طرح، 40 محقق برجسته به طورتمام وقت و پاره وقت همکارى خواهند داشت و سازمانها و مؤسسات‏مختلف دولتى و خصوصى از این طرح حمایت مالى خواهند نمود.محورهاى این طرح عبارت است از: 1- جهان عرب و جهان 2- توسعه‏در کشورهاى عربى 3- جامعه و دولت در جهان عرب 4- آینده جهان عرب، چالشها و استراتژیها

گزارش فعالیت‏هاى سال 1984

برگزارى‏یک کنفرانس و انتشار 12 پژوهش، فعالیتهاى سال 1984 را تشکیل‏مى‏دهد. کنفرانسها: 1- میراث گذشته و تهدیدات آینده در جهان‏عرب، 1984، قاهره. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعادر 5370 صفحه منتشر شد و 14 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید. 1- ریشه‏هاى سیاسى، فکرى و اجتماعى جنبش استقلال عراق در 488صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا (5). 2- همکارى به منظور رشد وتوسعه کشورهاى خلیج [فارس] در 492 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترا (6). 3- دریاى سرخ و مناقشه اعراب و اسرائیل در 360صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا(7). 4- پژوهشهایى در ملى‏گرایى و وحدت عربى، در 384 صفحه، مجموعه‏کتابهاى المستقبل العربى (5). 5- توسعه عربى، واقعیت و آینده آن، در 360 صفحه، . 6- زبان عربى و آگاهى ملى، گزارش مشروح کنفرانس در 488 صفحه. 7- بحران دمکراسى در کشورهاى عربى; گزارش مشروح کنفرانس در 928صفحه. 8- ثروت معدنى کشورهاى عرب در 152 صفحه. 9- جامعه معاصر عربى در 516 صفحه. 10- مصر و مناقشه اعراب و اسرائیل از درگیرى محتوم تا سازش محال‏در 256 صفحه. 11- تکوین تاریخى اعراب; پژوهشى در هویت و آگاهى‏در 336 صفحه. 12- 6 جلد از مجموعه آثار 17 جلدى ساطع الحصرى;اولین سرى از «مجموعه میراث ملى عرب‏» شامل: 1- اندیشه‏هایى‏در مساله ملى گرایى 2- مباحثى در تربیت و اجتماع 3- صفحاتى‏از گذشته نزدیک 4- پان عربیسم; مخالفان و موافقان آن 5سرچشمه‏هاى اندیشه ملى 6- مباحثى در علم، اخلاق و فرهنگ. 13- روزشمار و اسناد وحدت عربى 1983 در 616 صفحه. در این سال، طرح‏انتشار مجموعه آثار (یا آثارى که به وحدت عربى مربوط مى‏شود)اندیشمندان سترگ عرب تحت عنوان «میراث ملى عرب‏» مورد تصویب‏قرار گرفت. همچنین در این سال بیش از 60 هزار نسخه از کتابهاى‏مرکز به فروش رسید.

گزارش فعالیتهاى سال 1985

برگزارى 2کنفرانس و انتشار 15 پژوهش کنفرانسها: 1- تحول اندیشه ملى‏عرب، با همکارى مجمع علمى عراقى و کانون مورخین عرب، مارس‏1985، بغداد. 2- اعراب، دستاوردها و فعالیتهاى علمى، باهمکارى مؤسسه شومان، مارس 1985، اردن. کتاب: پژوهشهاى ذیل درقالب کتاب و در حجمى معادل 8274 صفحه انتشار یافت و 21 عنوان‏کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- اعراب، دستاوردها و فعالیتهاى‏علمى; گزارش مشروح کنفرانس در سال 1985 2- فلسفه در کشورهاى‏معاصر عربى; گزارش مشروح کنفرانسى که توسط دانشگاه اردن‏برگزار و مرکز نشر آن را به عهده گرفت، در 336 صفحه. 3- تکنولوژى در جهان عرب; گزارش مشروح کنفرانسى که توسط کمیته‏اقتصادى اجتماعى سازمان ملل برگزار و مرکز، نشر آن را به عهده‏گرفت، در 528 صفحه. 4- میراث گذشته و چالشهاى معاصر در جهان‏عرب، گزارش مشروح کنفرانس در 872 صفحه. 5- چهره اعراب درکتابهاى درسى مدارس آلمان، در 220 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترا(8) 6- وسایل ارتباط جمعى مشترک عربى، پژوهشى درتبلیغات جهانى اعراب، در 164 صفحه. 7- ترجمه انگلیسى کتاب‏«ساخت و ساز تاسیسات در جهان عرب‏» در 392 صفحه. 8- روندتصمیم‏گیرى در جهان عرب; گزارش مشروح کنفرانسى که توسط دانشگاه‏سازمان ملل برگزار و مرکز، نشر آن را به عهده گرفت، در 260صفحه. 9- به سوى استراتژى جایگزین براى توسعه همه جانبه، در196 صفحه. 10- گسترش صحراها در جهان عرب، در 172 صفحه. 11- انتشار11 جلد باقیمانده از مجموعه آثار 17 جلدى ساطع الحصرى. 12- کتابشناسى وحدت عربى 1908 - 1980 جلد در 327 صفحه. روز شمارو اسناد وحدت عربى 1984 در 776 صفحه. 14- موضع کشورهاى آلمان،ایتالیا و فرانسه در قبال وحدت اعراب 1919 - 1945 در 548صفحه. 15- تکوین عقل عربى، در 386 صفحه.

گزارش فعالیتهاى سال 1986

برگزارى یک کنفرانس و انتشار 20پژوهش کنفرانسها: 1- توسعه مستقل در جهان عرب، با شرکت 54 کارشناس و متخصص عرب،آوریل 1986، اردن. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعادر 9824 صفحه انتشار یافت و 21 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ‏گردید: 1- حقوق بشر در جهان عرب، در 180 صفحه; مجموعه فرهنگ‏ملى (1) 2- درباره قومیت عربى و اسلام، در 476 صفحه; مجموعه‏فرهنگ ملى (2) 3- جغرافیاى طبیعى و انسانى کشورهاى عربى;مجموعه فرهنگ ملى (3) 4- اتحادیه عرب 1945 1985 پژوهشى‏تاریخى; مجموعه فرهنگ ملى (4) 5- اتحادیه اروپا، تجربه پیشرفت‏و اتحاد; مجموعه فرهنگ ملى (5) 6- عربى کردن و ناسیولیسم عربى‏در مغرب عربى; مجموعه فرهنگ ملى (6) 7- وحدت پولى عرب; مجموعه‏فرهنگ ملى (7) 8- اروپا و جهان عرب; مجموعه فرهنگ ملى (8) 9- تحول اندیشه ملى عرب; مشروح گزارش کنفرانس در 407 صفحه. 10- ابعاد تربیتى مناقشه اعراب و اسرائیل; مشروح گزارش کنفرانسى‏که توسط دانشگاه کویت‏برگزار و مرکز، نشر آن را به عهده گرفت. 11- اعراب در دهه آینده; احتمالات ممکن. مشروح گزارش کنفرانسى که‏توسط دانشگاه جرج تاون برگزار و مرکز، نشر آن را به عهده گرفت‏در 468 صفحه. 12- توسعه مستقل در جهان عرب; مشروح گزارش کنفرانس‏در 1000 صفحه. 13- وحدت مغرب عربى; مشروح گزارش کنفرانسى که‏توسط مرکز مطالعات خاورمیانه برگزار و مرکز، نشر آن را به‏عهده گرفت در 300 صفحه. 14- وحدت اقتصادى جهان عرب، تجارب وانتظارات 2 جلد در 1291 صفحه. 15- ساختار عقل عربى در 599 صفحه. 16- قرائتى جدید از ملى‏گرایى و وحدت عربى در 168 صفحه. 17-هویت‏ملى در سینماى عربى در 468 صفحه. 18- روزشمار و اسناد وحدت عربى‏1985 در 853 صفحه. 19- جامعه‏شناسى نوین عربى در 406 صفحه.مجموعه; کتابهاى المستقبل العربى(7) 20- تحول آگاهى ملى درمغرب عربى در 360 صفحه; مجموعه کتابهاى المستقبل العربى(8) 21- پس از موفقیت نسبى طرح چهار ساله فرهنگى 1982 تا 1985، بنا به‏تصمیم هیات امنا، طرح چهار ساله دوم براى سالهاى 1987 تا1990 تهیه و مراحل نهایى خود را مى‏گذراند.

گزارش فعالیتهاى‏سال 1987

برگزارى 2 کنفرانس و انتشار 25 پژوهش کنفرانسها: 1- چشم انداز آینده جهان عرب، اکتبر 1987، تونس، با شرکت‏بیش از100 پژوهشگر، صاحب نظر و کارشناس جهان عرب. این بزرگترین‏کنفرانسى بود که تاکنون توسط مرکز برگزار شد و بحث و گفت وگوهایى در مورد پیش نویس طرح در چهار محور انجام شد: آینده‏جهان عرب، چالشها و استراتژى; جامعه و دولت در جهان عرب; عرب‏و جهان و توسعه کشورهاى عربى. 2- آینده روابط اتحاد شوروى واعراب، نوامبر 1978، قاهره. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب‏مجموعا در 7146 صفحه منتشر گردید و 12 عنوان کتاب نیز تجدیدچاپ شد: 1- جامعه و دولت در مشرق عربى، در 316 صفحه; طرح چشم‏انداز محور جامعه و دولت در جهان عرب. 2- جامعه و دولت در مغرب‏عربى، در 156 صفحه; طرح چشم‏انداز محور جامعه و دولت در جهان‏عرب. 3- جامعه و دولت در خلیج و شبه جزیره، در 216 صفحه; طرح‏چشم‏انداز محور جامعه و دولت در جهان عرب. 4- عرب و همسایگانش،در 236 صفحه; طرح چشم‏انداز محور عرب و جهان. 5-عرب و آینده‏نظام جهانى، در 292 صفحه; طرح چشم‏انداز محور عرب و جهان. 6- پنج قدرت بزرگ بین المللى و کشورهاى عرب، در 224 صفحه; طرح‏چشم‏انداز محور عرب و جهان. 7- آینده مناقشه اعراب و اسرائیل،در 244 صفحه; طرح چشم‏انداز محور عرب و جهان. 8- نقش نخبگان فرهیخته در توسعه کشورهاى خلیج در 244 صفحه;مجموعه فرهنگى ملى (9). 9- درآمدى بر قرارداد اجتماعى عربى نوین; کاوشى در مشروعیت‏قانونى در 108 صفحه، مجموعه فرهنگى ملى (10). 10- سیاست آمریکا و مناقشه اعراب و اسرائیل 1973 - 1975، در 144صفحه; مجموعه فرهنگى ملى (11). 11- موانع همکارى مشترک در جهان عرب، در 156 صفحه; مجموعه‏فرهنگى ملى(12). 12- تاریخ تجزیه جهان عرب، در 324 صفحه، مجموعه‏فرهنگى ملى(13). 13- مهاجرت براى کار در جهان عرب، در 116 صفحه;مجموعه فرهنگى ملى(14). 14- سیاست‏خارجى فرانسه و جهان عرب از1967 تاکنون در 268 صفحه; مجموع رساله‏هاى دکترى (9). 15- بعد ملى قضیه فلسطین، در 276 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترى(10). 16- پس از سرمایه‏دارى در 260 صفحه، مجموعه کتابهاى‏المستقبل العربى(9). 17- وحدت و تنوع در ادبیات عرب، در 440صفحه. 18- پژوهشهایى در جنبش ترقى‏خواهى عربى در 468 صفحه. 19- نظامیان عرب و مساله وحدت عربى در 468 صفحه. 20- اعراب از دیدگاه آمریکائیان در 268 صفحه. 21- قبطیان مصر و مساله وحدت عربى در 236 صفحه. 22- جنبش‏هاى اسلامى معاصر در جهان عرب در 424 صفحه. 23- مناقشات جارى در جهان عرب در 236 صفحه. 24- انتشار ترجمه انگلیسى کتاب «تکوین تاریخى اعراب‏» توسط‏ذدحب‏ذررزب 25- روزشمار و اسناد وحدت عربى 1986 در 864 صفحه.همچنین در این سال، تهیه پیش نویس طرح فکرى فرهنگى براى‏سالهاى 1989 تا 1993 در دستور کار مرکز قرار گرفت و به منظوراستقلال مالى و روزامد کردن هزینه‏ها و درآمدها و تمرکز بخشیدن‏به کمکهاى مؤسسات و اشخاص، تاسیس صندوق حمایت مالى از مرکزمورد تصویب قرار گرفت و از این پس، کلیه محاسبات مالى توسط‏این صندوق انجام خواهد گرفت.

گزارش فعالیتهاى سال 1988

برگزارى 8 کنفرانس، انتشار 20 پژوهش و 10 سخنرانى از مهمترین‏فعالیتهاى مرکز در سال 1988 به شمار مى‏رود. کنفرانسها: 1- وحدت عربى، تجارب و انتظارات، 1988، یمن. این، بزرگترین‏کنفرانس مرکز به شمار مى‏رود که با شرکت‏بیش از 150 متخصص وکارشناس برگزار شد. 2- دشواریهاى سوسیالیسم، نوامبر 1988،قاهره. 3- قیام مردمى در فلسطین، مارس 1988، قاهره. 4- پژوهشگران جوان، مشکلات و آرمانها، مارس 1988، قاهره. 5- آینده روابط مصر و اعراب، مارس 1988، قاهره. 6- ارزیابى نتایج انتخابات اسرائیل، مارس 1988 قاهره. 7- در لبنان چه مى‏گذرد، مارس 1988، بیروت. 8- آینده روابط آمریکا و اعراب، مارس 1988، یمن. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در 7818 صفحه‏انتشار یافت و 3 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- آینده جهان عرب، چالشها و استراتژى; گزارش نهایى طرح چشم‏انداز در 576 صفحه، طرح چشم‏انداز. 2- جامعه و دولت در جهان عرب در 452 صفحه; طرح چشم انداز. 3- اعراب و جهان در 412 صفحه. 4- شهرک‏سازى اسرائیل در فلسطین اشغالى در 304 صفحه; مجموعه‏فرهنگ ملى(15). 5- استراتژى اسرائیل در سازش با اعراب در 208صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(16). 6- طرح‏هاى مشترک عربى; واقعیت‏موجود و چشم‏انداز آینده در 180 صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(17). 7- وحدت اعراب در شعر عربى در 456 صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(18) 8- چهره عرب در روزنامه‏هاى انگلیس، در 348 صفحه; مجموعه‏رساله‏هاى دکترا (11). 9- دیپلماسى مصر در دهه 70 میلادى در 208صفحه، مجموعه رساله‏هاى دکترا(12). 10- قدرت، جامعه و فعالیتهاى‏سیاسى; تاریخ تسلط عثمانى در قلمرو شام در 248 صفحه; مجموعه‏رساله‏هاى دکترا (13). 11- ساختار اجتماعى و شکل‏گیرى طبقات درجهان عرب، در 252 صفحه. 12- در جستجوى کار; پژوهشى میدانى‏درباره نیروى کار مصرى در جهان عرب در 356 صفحه. 13- ملى‏گرایى در آثار محمد عزت دروزه در 828 صفحه; دومین سرى‏از «مجموعه ملى عرب‏». 14- دریاى مدیترانه و جهان معاصر; پژوهشى در تحولات تطبیقى جهان‏عرب، ترکیه و جنوب اروپا در 120 صفحه. 15- طرحهاى وحدت عربى 1913 - 1987 ; پژوهشى در اسناد و مدارک در760 صفحه. 16- فلسفه معاصر عربى; پژوهشى در دیدگاهها، گزارش‏مشروح کنفرانس در 500 صفحه. 17- اقتصاد اسرائیل در 404 صفحه. 18- درآمد واحد و گرایش مصرفى حاکم در 216 صفحه. 19- روزشمار و اسناد وحدت عربى 1987 در 864 صفحه. 20- عرب، دانش و فرهنگ، در 126 صفحه; مجموعه فرهنگ ملى (19). سخنرانیها: -نگرانیهاى آینده توسط حسنین هیکل، -سمت و سوى‏همکارى مشترک عربى توسط محمود ریاض، -فعالیت مشترک اقتصادى‏جهان عرب توسط یوسف صانع، -قدرت و دمکراسى در شرق عربى توسطحسان سلامه، -آثار جابرى در نقد عقل عربى، توسط محمد عابدالجابرى، -برهه‏هایى از تاریخ عرب، توسط عبدالعزیز الدورى، -قرائت معاصر میراث عربى- اسلامى توسط محمد عابد الجابرى، -تاملاتى پیرامون توسعه جهان عرب توسط خیرالدین حسیب، -قیام‏مردمى در فلسطین توسط اسعد عبدالرحمن، -حقوق بشر از دیدگاه‏جهانى و عربى توسط ادیب الجامد. در این سال، طرح پنج‏ساله‏فعالیتهاى فکرى، فرهنگى مرکز در سالهاى 1989 تا 1993، پس ازبررسى، مطالعه و رایزنى‏هاى مفصل که ناظر به طرحها و تجارب‏پیشین و در نظر گرفتن کاستیها و بایستگى‏ها بود، تهیه شد. رئوس‏برنامه‏هاى طرح مصوب بدین شرح است: 1- مساله وحدت عربى 2دمکراسى 3- توسعه مستقل 4- عدالت اجتماعى 5- استقلال ملى 6بازسازى تمدنى اعراب 7- فعالیتهاى بخش اسناد و مدارک 8- اعط‏اى‏جوائز و مساعدت به دانشجویان. به منظور گسترش مخاطبان و ایجادنشریاتى که بتوانند پلى بین کتاب و مجله باشند و همچنین ارائه‏موضوعات معینى به خوانندگان، پیشنهادى جهت انتشار مجموعه‏اى‏تحت عنوان «دفترهاى عربى‏» در حجم 50 تا 60 صفحه، به تصویب‏رسید. موضوعات این مجموعه عبارت است از: 1- اندیشه‏ها و آراى‏جدید 2- مطالعات و پژوهشهاى استراتژیک و نظامى 3- خط مشى‏مشترک عربى 4- پژوهشهایى براى آینده 5- پژوهشهایى دربرنامه‏ریزى سیاسى.

گزارش فعالیت‏هاى سال 1993

برگزارى 4کنفرانس، 7 سخنرانى و انتشار 18 پژوهش کنفرانسها: 1- جهان‏عرب، تهدیدات خاور میانه‏اى جدید، نوامبر 1993، بیروت. 2اعراب و ترکان; گفتگویى براى آینده، نوامبر 1993، بیروت. 3جهان عرب و چالشهاى حال و آینده، نوامبر 1993، بیروت. 4قرارداد فلسطینى، اسرائیلى; پیامدها، ابعاد و نتایج، نوامبر1993، بیروت. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در6650 صفحه انتشار یافت و 4 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- رفتار انتخاباتى کشورهاى عربى در مجمع عمومى سازمان ملل در258 صفحه، مجموعه رساله‏هاى دکترا (19). 2- جنبشهاى ملى واستعمار در مغرب عربى در 505 صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا(20). 3- نقش وسایل ارتباطى در تصمیم‏گیرى در جهان عرب در 369صفحه، مجموعه رساله‏هاى دکترا (21). 4- نخبگان سیاسى در مصر،پژوهشى در نخبگان بلندپایه در 236 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترا (22). 5- جستجو در وطنم; زن عرب در عرصه مطالعات اجتماعى‏در 233 صفحه. 6-اسلحه و غذا; هزینه‏هاى نظامى در جهان عرب در429 صفحه. 7- بلاى عرب; دولت ضد مردم در 324 صفحه. 8- انقلاب‏افسران جوان در مصر 1952; مجموعه فرهنگ ملى (22) 9- پژوهشى دراندیشه ملى‏گرایى، کتاب اول; ملى‏گرایى عربى اندیشه ومؤلفه‏هاى آن در 865 صفحه. 10- پژوهشى در اندیشه ملى‏گرایى، کتاب‏دوم; وحدت عربى در 789 صفحه. 11- وحدت ملى و مشکل اقلیتها درآفریقا در 326 صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا(23). 12- آزادیهاى‏عمومى در دولت اسلامى در 382 صفحه. 13- اروپا و جهان عرب; آئین همسایگى در 278 صفحه. 14- مشکلات کشاورزى جهان عرب در 155 صفحه. 15- اعراب، تربیت و تمدن; انتخابى دشوار، ویرایش جدید در 266صفحه. 16- درآمدى به فلسفه علم، عقلانیت معاصر و تحول اندیشه‏علمى در 477 صفحه. 17- وحدت فرهنگى جهان عرب و پایدارى در برابرتهدیدات در 177 صفحه; گزارش مشروح کنفرانس با همکارى مجمع‏علمى عراق. 18- وحدت یمن; پژوهشى در چگونگى گذار از تجزیه وحدت‏در 309 صفحه. سخنرانیها: -آینده اعراب و مسلمانان توسط احمد کمال ابومجد، مدیریت‏بحرانهاى عربى در نظام بین الملل توسط فهمى هویدى. -واقع‏گرایى نوین در جهان عرب گستره و مرزهاى آن توسط محمودعبدالفضیل، -سازمان ملل و مسائل جهان عرب توسط حسن نافعه. -ساختار دمکراسى در الجزایر; نقش عوامل سیاسى و اقتصادى توسط‏عبداللطیف بن اشنهو، آینده روابط ایران و اعراب توسط محمودسریع القلم، طرح بازار خاور میانه‏اى توسط جلال امینى.

موقوفه جمال عبدالناصر

یکى از علاقه‏مندان به فعالیتهاى مرکز ازعربستان سعودى که درخواست نموده نامش ذکر نشود، مبلغ یک‏میلیون دلار تحت عنوان «موقوفه جمال عبدالناصر» در اختیارمرکز قرار داده است تا در فعالیتهاى مرکز مورد استفاده قرارگیرد، به شرط اینکه اصل مبلغ همواره محفوظ باشد و صرفا سود ویا درآمدهاى حاصله از آن مصرف شود و موارد مصرف را نیز چنین‏برشمرده است: 1- احیاى آثار جمال عبدالناصر، انتشار مجموعه‏آثار، گزیده آثار و مباحث و موضوعاتى براى قشرهاى مختلف جامعه‏عربى، حمایت مالى از طرحهاى پژوهش و تحلیل آثار عبدالناصر. 2- جائزه سالیانه (حداقل 20 هزار دلار) به پژوهشگرانى که بهترین‏آثار را در خصوص موضوعات زیر پدید آورند: نقش عبدالناصر دربیدارى عرب، مسائل مبرم جهان عرب در عرصه‏هاى گوناگون سیاسى،اجتماعى، نظامى و... 3- جایزه سالانه به یکى از شهروندان عرب یاجهان سوم که اقدام و فعالیت مهمى در راستاى تحقق وحدت عربى،کاهش مناقشات جهان عرب، کمک به رفع مشکلات و موانع پیشرفت جهان‏عرب و مانند آن، انجام داده باشد. 4- حمایت مالى از برگزارى‏کنفرانسها و سخنرانیهاى مستمر درباره احوال، افکار و آثارعبدالناصر و دستاوردهاى فکرى فرهنگى و سیاسى و اجتماعى حرکت‏وى و آموزه‏هاى او در بهبود اوضاع کنونى جهان عرب; 5- حمایت‏مالى از رساله‏هاى فوق لیسانس و دکترا که به موضوعات بند 4اختصاص داشته باشد. 6- حمایت از تاسیس کرسى مطالعات جمال‏عبدالناصر در یکى از دانشگاههاى معتبر عربى جهت تحقیق و پژوهش‏در مسائل مبرم جهان عرب; 7- حمایت از مؤسسات آموزشى و پژوهشى‏که به اندیشه جمال عبدالناصر اهتمام مى‏ورزند.

گزارش فعالیت‏هاى‏سال 1997

برگزارى 5 کنفرانس، 2 سخنرانى و انتشار 19 پژوهش کنفرانسها: 1- قرن آفریقایى; بهترین مسائل مطروحه، قاهره. 2- اسرائیل از درون، قاهره. 3- روند سیاست‏گذارى ترکیه در قبال‏جهان عرب، قاهره. 4- روند سیاست‏گذارى روسیه در قبال جهان عرب،قاهره. 5- موقوفات اسلامى، قاهره. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب‏کتاب و مجموعا در 6650 صفحه انتشار یافت و 15 عنوان کتاب نیزتجدید چاپ شد: 1- ساز و کارهاى تحول دمکراتیک در جهان عرب در424 صفحه. 2- سیاست مصر در قبال ایالات متحده 1981 تا 1991;پژوهشى از زاویه اقتصاد سیاسى در 327 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترا (30). 3- ملى‏گرایى و مدرنیسم در مغرب; مجموعه پژوهشهایى‏پیرامون ملى‏گرایى و مدرنیسم در مغرب عربى در 186 صفحه. 4- طرحهاى پیشرفت و توسعه در جهان عرب; مشروح گزارش کنفرانسى که‏توسط انجمن عربى پژوهشهاى اقتصادى برگزار شد و مرکز، نشر آن‏را به عهده گرفت در 199 صفحه. 5- معماى روابط فرهنگى با غرب در328 صفحه با همکارى مجمع علمى عراق. 6- نظام منطقه‏اى عربى وابرقدرتها; پژوهشى در روابط کشورهاى عربى و جهان در 348 صفحه. 7- مسائل اندیشه معاصر; کشمکش تمدنها، بازگشت‏به اخلاق، تسامح،دمکراسى، نظام ارزشها، فلسفه و مدنیت در 156 صفحه. 8- توسعه‏عقب‏ماندگى و مدیریت توسعه در جهان عرب در 324 صفحه; مجموعه‏فرهنگى ملى (31) 9- اوضاع جهان عرب; گزارش هفتمین کنفرانس ملى‏عربى، اسناد، تصمیمات و بیانیه‏ها در 479 صفحه. 10- روزشمار واسناد وحدت عربى 1996 در 722 صفحه. 11- مناقشات داخلى و جهان‏عرب; عوامل داخلى و خارجى در 202 صفحه. 12- کاوشى در خاطرات‏گذشته دور در 248 صفحه. 13- عدالت اجتماعى و توسعه در اقتصاداسلامى در 211 صفحه. 14- آبادانى مجدد فلسطین; مسائل، سیاستها واستراتژى، همکارى اداره اقتصاد فلسطین در 831 صفحه. 15- اعراب و ترکان; بازسازى و مدرنیسم از دوران عثمانى تا دوران‏معاصر در 386 صفحه. 16- دولت، فقر و هزینه‏هاى عمومى; پژوهشى در کسرى موازنه و اثرات‏اقتصادى اجتماعى آن، جهان عرب در 208 صفحه. 17- مجموعه آثار ابن رشد جلد اول، فصل المقال در 134 صفحه. 18- هزینه‏هاى نظامى اسرائیل در 263 صفحه; مجموعه رساله‏هاى‏دکترا(31). 19- دائره المعارف تاریخ علوم عربى در 3 مجلد در1409 صفحه; مجموعه تاریخ علوم عربى. در این سال دو طرح پژوهشى نیز به تصویب رسید: 1- طرح بزرگ‏تحقیقاتى «عرب و تهدیدات اسرائیل، احتمالات آینده‏» درمحورهاى: الف) زمینه‏هاى تاریخى; ب) مذاکرات عادى سازى جارى; ج) امکانات جهان عرب و اسرائیل و احتمالات آینده; د) ابعادجهانى عادى سازى مناقشه و سازش; ه) آینده مناقشه اعراب واسرائیل. 2- پژوهشى در روند سیاست‏گذارى دولتها (آمریکا،روسیه، ترکیه، ایران، اتحاد اروپا و ژاپن) در قبال جهان عرب‏که مطالعات مقدماتى در خصوص این طرح به انجام رسیده و پیش‏نویس طرح، تهیه و در کنفرانسهایى که به همین منظور برگزارخواهد شد، مورد بحث و مناقشه قرار مى‏گیرد. سخنرانیها: -بحران الجزایر، واقعیت موجود و چشم‏انداز آینده توسط‏عبدالحمید مهرى. -عوامل موفقیت‏شبکه گسترده اینترنت عربى‏توسط على الاعسم.

بیستمین سال

با حلول سال 1997، بیست‏سال ازتاسیس مرکز مى‏گذرد. مجموعه دستاوردهاى مرکز در عرصه‏هاى‏گوناگون که در خلال دو دهه به دست آمده است، نشانگر موفقیت‏مرکز در وصول به اهداف ترسیم شده‏اش مى‏باشد. این مرکز به تدریج‏همکارى گسترده‏اى را با افراد، مؤسسات علمى، دانشگاهى ونهادهاى منطقه‏اى و جهانى آغاز کرد و حجم گسترده‏اى از طرحهاى‏پژوهشى، کنگره‏ها، کنفرانسها، میزگردها و سخنرانى‏هاى علمى،فرهنگى را با مساعدت و همکارى و همکارى افراد و مؤسسات یادشده به انجام رسانید انتشار بیش از 230 عنوان کتاب، 235شماره مجله و برگزارى بیش از 150 کنفرانس و میزگرد جهان ومنطقه‏اى و على‏رغم اوضاع و شرایط فوق العاده دشوار امنیتى(جنگ داخلى لبنان) و مالى، توانست استقلال خود را از دولتها،احزاب و گروهها و... حفظ کند; به‏گونه‏اى که موفق شد با درایتى‏قابل تحسین، این مرکز را به عنوان مؤسسه علمى معتبرى در سطح‏منطقه و جهان تثبیت نماید. احیاى اندیشه وحدت عربى در جهان‏عرب بویژه در میان فرهیختگان، نشر و اشاعه مفاهیم و افکار وآراى علمى و فراهم نمودن گنجینه پربارى از دانش و معرفت درابعاد مختلف جامعه عربى، تقویت اندیشه تفاهم و تقریب و گفت وگو میان صاحبان آرا و اندیشه‏هاى مختلف که به مشکلات و راه‏حلهاى آن در جهان عرب اهتمام مى‏ورزند، از جمله دستاوردهاى این‏مرکز بوده است. نشریه ماهانه مرکز (المستقبل العربى) باانتشار بیش از 230 شماره در تیراژ حدود هشت هزار نسخه از هرشماره یکى از گرانسنگ‏ترین مجلاتى است که توانسته است ارتباطوثیقى بین اندیشمندان عرب، دانشگاهها، مراکز علمى، مؤسسات‏پژوهشى و آموزشى در سطح منطقه و جهان و تمام کسانى که به نوعى‏به آنچه در عرصه‏هاى مختلف در جهان عرب مى‏گذرد اهتمام مى‏ورزند،برقرار نماید و نکته شایان توجه اینکه، این مرکز در طول بیست‏سال فعالیت‏خود وانست‏به تدریج الگو و نمونه‏اى کاملا موفق ازفعالیتهاى گروهى را در بعد نظرى و عملى ارائه نماید. این الگومى‏تواند در کشورهاى جهان سوم به خوبى مورد استفاده قرار گیرد.

گزارش فعالیتهاى سال 1995

برگزارى 13 کنفرانس و میزگرد، 3 سخنرانى‏و انتشار 20 پژوهش، فعالیتهاى مرکز را در سال 1995تشکیل مى‏دهد. کنفرانسها: 1- به سوى فردایى روشن; وضعیت کنونى‏کشورهاى عرب و راههاى گذر از بحران، ژانویه 1995، قطر. 2- روابط ایران و اعراب; وضعیت کنونى و چشم انداز آینده، سپتامبر1995، دوحه. 3- عادى‏سازى روابط فرهنگى با اسرائیل، 1995،مغرب. 4- مفاهیم جدید شمال و جنوب، 1995، قاهره. 5- اعراب وانقلاب; تناقضاتى در مفاهیم ملى و منطقه‏اى و جهانى، 1995،قاهره. 6- دستاوردهاى کنفرانس جامعه در کپنهاک، 1995، قاهره. 7- دستاوردهاى کنفرانس زن در چین، 1995، قاهره. 8- دستاوردهاى‏دومین معاهده اسلو، 1995، قاهره. 9- دستاوردهاى کنفرانس‏اقتصادى عمان، 1995، قاهره. 10- آینده ملى گرایى در جهان عرب،1995، قاهره. 11- تکوین سیاسى اعراب و مفهوم دولت ملى، 1995،قاهره. 12- توان هسته‏اى اسرائیل و احتمالات ممکن، 1995 قاهره. 13- آینده روابط اروپا و اعراب، 1995 بیروت. کتاب: پژوهشهاى ذیل‏در قالب کتاب و مجموعا در 8263 صفحه انتشار یافت و 6 عنوان‏کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- دمکراسى بدون دمکراتها، سیاست‏فضاى باز در جهان عرب و اسلامى. گزارش مشروح کنفرانسى که توسط‏انجمن بریتانیا در لندن برگزار و مرکز، نشر آن را به عهده‏گرفت در 310 صفحه. 2- دشواریهاى اندیشه معاصر عرب; مشروح گزارش‏کنفرانسى که توسط مجمع علمى عراق برگزار و مرکز، نشر آن راعهده‏دار شد در 219 صفحه. 3- روابط اعراب و ترکیه; مشروح گزارش‏کنفرانس در 673 صفحه. 4- توسعه انسانى در جهان عرب; مشروح‏گزارش کنفرانسى که توسط دانشگاه سازمان ملل برگزار و مرکز،نشر آن را عهده‏دار شد در 504 صفحه. 5- مجموعه پیامها، سخرانیهاو مکتوبات جمال عبدالناصر، 1952 تا 1954، جلد اول در 385صفحه; موقوفه عبدالناصر. این کتاب اولین جلد از مجموعه آثارجمال عبدالناصر است که موقوفه عبدالناصر هزینه‏هاى آن را تقبل‏نموده است. 6- فرهنگ عربى و چالشهاى آینده; مشروح گزارشى که‏توسط مجمع علمى عراق برگزار و مرکز، نشر آن را عهده‏دار شد. 7- گات و سازمانهاى مشابه; نظام جدید تجارت جهانى و آینده توسعه‏عربى در 159 صفحه، مجموعه فرهنگ ملى(27). 8- مساله هویت، ملى‏گرایى و اسلام در 197 صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(27). 19- به سوى‏آینده‏اى درخشان، یونسکو 1946 1993 در 404 صفحه. 10- مجموعه‏آثار کواکبى در 579 صفحه; سومین اثر از مجموعه میراث ملى. 11- توسعه مستقل; شرایط، استراتژى و نتایج در 297 صفحه; مجموعه‏رساله‏هاى دکترا(27). 12- اروپا و کشورهاى خلیج: شرکاى دور در309 صفحه. 13- اولین کنفرانس ملى اسلامى; اسناد، مباحث وتصمیمات در 562 صفحه. 14- موریتانى; فرهنگ، دولت و جامعه در 206صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(28) 15- اتلاف انرژى; توسعه و مشکل‏انرژى در جهان عرب در 375 صفحه. 16- روزشمار و اسناد وحدت عربى‏1994 در 660 صفحه. 17- روشنفکران در تمدن عربى; بلاى ابن حنبل ومصیبت ابن رشد در 156 صفحه. 18- ملاحظاتى در اندیشه ملى، در 713صفحه. 19- روشنفکر عرب; دل‏مشغولیها و دستاوردهاى آن در 326صفحه، با همکارى مؤسسه شومان. 20- روزشمار و اسناد وحدت عربى‏1989 - 1993 در 936 صفحه. سخنرانیها: -اندیشه ملى عربى توسطمحمد عابد الجابرى -دمکراسى و موانع تحقق آن در جهان عرب‏توسط محمد عابد الجابرى -آینده روابط اروپا و جهان عرب توسطناصیف حتى.

گزارش فعالیتهاى سال 1996

برگزارى 8 کنفرانس ومیزگرد، یک سخنرانى و انتشار 20 پژوهش کنفرانسها: 1- پیامدهاى‏کنفرانس شرم الشیخ، قاهره. 2- تجاوز نظامى اخیر اسرائیل به‏لبنان، آثار و نتایج، بیروت. 3- بحرانهاى جهان عرب، قاهره. 4- ابعاد و نتایج کنفرانس قاهره. 5- انتخابات مجلس لبنان; واقعیت‏موجود و چشم‏انداز آینده، بیروت. 6- نقد و بررسى کتاب محمدحسنین هیکل (مذاکرات اعراب و اسرائیل)، قاهره. 7- پیامدهاى‏سومین کنفرانس اقتصادى قاهره. 8- نقد و بررسى کتاب رفعت‏الجاورجى (بحثى در ساختارگرایى هنر و ادبیات) قاهره. کتاب: پژوهشهاى ذیل در قالب کتاب و مجموعا در 8433 صفحه‏انتشار یافت و 10 عنوان کتاب نیز تجدید چاپ گردید: 1- بحران الجزایر; زمینه‏هاى سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى‏در 492 صفحه; مجموعه کتابهاى المستقبل العربى (11). 2- شوراى همکارى خلیج از همکارى تا پیشرفت در 407 صفحه; مجموعه‏رساله‏هاى دکترا (28). 3- دین، دولت و اجراى شریعت در 210 صفحه; مجموعه فرهنگ ملى(29). 4- منزلت عقل در اندیشه عربى در 424 صفحه، گزارش مشروح‏کنفرانسى که توسط مجمع علمى عراق برگزار شد و مرکز، نشر آن رابه عهده گرفت. 5-مجموعه کامل پیامها، سخنرانیها و مکتوبات‏جمال عبدالناصر، جلد دوم 1955 تا 1957 در 146 صفحه; موقوفه‏عبدالناصر. 6- قدرت فرهنگى و قدرت سیاسى در 280 صفحه. 7- اسرائیل و هویت از هم گسیخته در 140 صفحه; مجموعه فرهنگ‏ملى(30) 8- فلسطین و سیاست آمریکا از ویلسون تا کلینتون در362 صفحه. 9- روابط ایران و اعراب; وضعیت کنونى و چشم‏اندازآینده; گزارش مشروح کنفرانس در 1006 صفحه. 10- قانون و حاکمیت و امتیازات نفت، بررسى تطبیقى با شریعت‏اسلامى در 400 صفحه; مجموعه رساله‏هاى دکترا (29). 11- جنبش ملى‏گرایان عرب و نقاط عطف فکرى آن در 294 صفحه;مجموعه فرهنگ ملى (31). 12- دانش هندسه در قرن چهارم هجرى; ابن سهل الفوهى و ابن‏الهیثم; در 532 صفحه; مجموعه تاریخ علوم عربى (3). 13- سازمان ملل; ضرورتهاى اصلاحات پس از نیم قرن، دیدگاهى عربى‏در 334 صفحه. 14- روزشمار و اسناد وحدت عربى 1995 در 704 صفحه. 15- جنبش‏هاى اسلامى و مساله دمکراسى در 391 صفحه. 16- گفتارهایى در اندیشه ملى، کتاب پنجم; ملى‏گرایى عربى، فلسطین‏و امنیت ملى و مسائل آزادى بخش در 552 صفحه; از مجموعه میراث. 17- جنبش عربى; دیدگاهى انتقادى در 195 صفحه. 18- اعراب از دیدگاه ترکان در 281 صفحه. 19- مغرب عربى و تحولات جهانى، در 483 صفحه. 20- توسعه عقب‏ماندگى یا نابود کردن فرصتهاى توسعه; تحولات نفتى‏در کشورهاى خلیج [فارس]، در 300 صفحه. سخنرانیها: -نقش اتحاد اروپا در روند سازش اعراب و اسرائیل‏توسط ناصیف حتى.

طرحهاى فرهنگى جدید مرکز

مشکلات مالى موجب شدتا مرکز نتواند برنامه پنج‏ساله فرهنگى (1989 تا 1993) را درموعد مقرر به انجام برساند و در حال حاضر، موارد انجام نشده‏آن برنامه دنبال مى‏شود. در عین حال، هیات اجرایى طرحهاى ذیل‏را به تصویب رساند تا در خلال سه سال آینده اجرا گردد. 1- طرح تمدن نوین عربى پس از به انجام رسیدن طرح «چشم‏اندازآینده جهان عرب‏» و نتایج و دستاوردهاى ارزشمند آن در قالب‏کنفرانسها مباحثات، مقالات و مجموعه پژوهشهاى منتشر شده واستقبال چشمگیر اساتید، متخصصین و کارشناسان و سایر علاقه‏مندان‏به مسائل جهان عرب، طرح «تمدن نوین عربى‏» در دستور کار مرکزقرار گرفت تا ضمن بررسیهاى مقدماتى، پیش‏نویس آن را جهت‏بحث ومذاکره در کنفرانسى که به همین منظور تشکیل خواهد شد، تهیه‏نماید. 2- تاسیس مؤسسه ترجمه بدیهى است که هر جنبش فکرى و علمى‏نیازمند نهضت ترجمه‏اى است که متون و مطالب مورد نیاز را اززبانهاى زنده دنیا به عربى برگرداند و در حال حاضر هیچ مرکزیا مؤسسه‏اى که به طور مشخص به این مهم اهتمام نمى‏ورزد، وجودندارد. لذا مرکز، پیشنهاد تاسیس چنین مؤسسه‏اى را مطرح نمودبه امید اینکه بتواند هت‏حمایت مالى آن، موقوفه‏اى ویژه تدارک ببیند. بدین منظور، مرکز، پیش‏نویس طرح جامعى را تهیه نمود ونسخه‏اى از آن را جهت اطلاع مراکز و مؤسسات و شخصیتهاى علمى‏فرهنگى ارسال نمود. تاکنون دوازده مؤسسه و مرکز علمى پژوهشى‏به دعوت مرکز پاسخ مثبت داده و همکارى خود را در سطوح مختلف‏مالى، تدارکاتى، علمى، پژوهشى و مانند آن اعلام نموده‏اند. امیدمى‏رود با مطالعات و بررسیهاى در دست انجام به زودى سنگ بناى‏این طرح مهم و ماندگار نهاده شود. 3- اقلیتهاى عربى در دیگر کشورها شمار زیادى از هموطنان عرب،در کشورهاى مختلف به سر مى‏برند; ولى متاسفانه هیچ‏گونه تحقیق‏جامعى در مورد آنان به عمل نیامده است. به منظور به کار گرفتن‏این هموطنان در خدمت مسائل وحدت عربى و تاثیراتى که مى‏تواننددر سیاستهاى کشورهایى که در آن مقیم هستند، بگذارند و براى‏بررسى امکانات ارتباط و تفاهم این اقلیتها بین خود و بین‏کشورهاى عربى و ارزیابى چگونگى حمایت از این اقلیتها و نحوه‏استفاده از تجارب آنان در بهبود اوضاع کشورهاى عربى و مسائلى‏از این قبیل، ضرورت تحقیق و بررسى جامعى در مورد این اقلیتهاآشکار مى‏گردد; لذا مرکز، مترصد است پیش نویس طرحى را تهیه‏نماید تا پس از دست‏یافتن به منابع مالى، در کنفرانسى این پیش‏نویس را مورد بحث و بررسى قرار دهد تا بتواند به تدریج‏به این‏طرح، جامعه عمل بپوشاند.

موقوفه جمال عبدالناصر

از محل‏درآمدهاى موقوفه اقدامات ذیل انجام شده است: 1- اعطاى بورس تحصیلى به هشت دانشجو; 2- کمک به یک دانشجوى‏موریتانیایى; 3- تامین هزینه‏هاى سفر چند نفر از اساتیددانشگاه به موریتانى جهت ایراد سخنرانیهاى علمى; 4- تامین‏هزینه‏هاى انتشار مجموعه آثار جمال عبدالناصر، جلد دوم; 5- تامین هزینه‏هاى احداث تالار کنفرانس در دانشگاه موریتانى; 6تامین هزینه‏هاى تاسیس کرسى مطالعات ساطع الحصرى در دانشگاه‏قاهره.