بهبود پورتال

گزارش عملکرد سالانه دفاتر کارآفرینی دستگاه های اجرایی

مفهوم کارآفرینی:

 

کارآفرینی مفهومی است که تاکنون از دیدگاه­های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و همه بر این باورند که کارآفرینی(Entrepreneurship) موتور محرکه توسعه اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. سه دلیل مهم کشورها برای توجه به مقوله کارآفرینی، تولید ثروت، توسعه فنّاوری و اشتغال مولد است. درحالی که در کشور ما به اشتباه این مفهوم صرفاً با اشتغال زایی مترادف شده و فقط برای حل مشکل اشتغال به سمت کار آفرینی پیش می­رویم.
در اواخر دهه70 در بسیاری از کشورهای پیشرفته به علت تغییر در ارزش­ها و گرایش­های جامعه و البته تغییرات جمعیت شناختی، موجی از کسب و کارهای کوچک و افراد خود اشتغال به وجود آمد.
به علت تاثیرات عمیق این پدیده مطالعات زیادی از چهار دیدگاه اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی
و روان شناسی انجام شده است. با وجود قدمت بررسی کارآفرینی و تلاش محققین فراوان، مانند سایر مفاهیم علوم انسانی ارائه تعریفی قطعی و مشخص برای آن، کاری دشوار و حتی غیرممکن است. توجه به سیر تکاملی این مفهوم، خود شامل نکات جالبی است. در سیر تکاملی مفهوم کارآفرینی، عوامل زیادی مانند خطرپذیری، نوآوری و... به این مفهوم اضافه شده است.
در بخش حاضر، برای درک بهتر کارآفرینی، سیر تاریخی تعریف کارآفرینی و تغییر نگرش به آن از ابتدا تاکنون مورد بررسی قرار می گیرد.

سیر تاریخی مفهوم کارآفرینی:

ریشه واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوی Entreprendre، اصطلاحاً به معنای واسطه یا دلال، مشتق شده است. این واژه در طول زمان همراه با تحول شیوه­های تولید و ارزش­های اجتماعی دچار دگرگونی و افزایش مفاهیم در برگیرنده شده است. از آنجا که بررسی این تحولات و موارد کاربرد این واژه تا حد زیادی در راستای توسعه نظریه کارآفرینی حرکت کرده است، مروری داریم به پنج دوره دگرگونی، در مفهوم کارآفرینی.

دوره اول:

قرون 15 و 16 میلادی «صاحبان پروژه­های بزرگ» اولین تعاریف کارآفرینی در این دوره ارائه می­شود. این دوره همزمان با دوره قدرتمندی ملاکین و حکومتهای فئودالی در اروپا است. کارآفرین کسی است که مسئولیت اجرای پروژه­های بزرگ را بر عهده می­گیرد و البته در این راه مخاطره­ای را
نمی­پذیرد، زیرا عموماً منابع توسط حکومت محلی تامین می­شود و او صرفاً مدیریت می­کند. نمونه بارز کارآفرین در این دوره معماران مسوول ساخت کلیسا، قلعه­ها و تاسیسات نظامی هستند.

دوره دوم:

قرن 17 میلادی «مخاطره پذیری» در این دوره همزمان با شروع انقلاب صنعتی، بعد جدیدی به کارآفرینی اضافه شد: مخاطره.

کانتیلون یکی از اولین محققین این موضوع، کارآفرینی را اینگونه تعریف می­کند: ً کارآفرین کسی است که منابع را با قیمت نامشخص می­خرد، روی آن فرایندی انجام می­دهد و آن را به قیمتی نامشخص و تضمین نشده می­فروشد، از این رو مخاطره پذیر است.ً کارآفرین در این دوره شامل کسانی نظیر بازرگانان، صنعتگران و دیگر مالکان خصوصی می­گردید.
دوره سوم:

قرون 18 و 19 میلادی و اوایل قرن بیستم « تمایز کارآفرینان از دیگر بازیگران صحنه اقتصاد»
در این دوره ابتدا کارآفرین از تامین کننده سرمایه متمایز می­گردد. یعنی کسی که ً مخاطره ً می­کند با کسی که سرمایه را تامین می­کند، متفاوت است. ادیسون به عنوان یکی از کارآفرینان این دوره
پایه­گذار فنّاوری­های جدید شناخته می­شود، ولی او سرمایه مورد نیاز فعالیت­های خود را از طریق اخذ وام از سرمایه­گذاران خصوصی تامین می­کرد. همچنین دراین دوره میان کارآفرین و مدیر کسب و کار نیز تفاوت گذارده می شود. کسی که سود حاصل از سرمایه را دریافت می­کند با شخصی که سود حاصل از توانمندی­های مدیریتی را دریافت می­کند، تفاوت دارد.

دوره چهارم:

دهه­های میانی بیستم میلادی «نوآوری» مفهوم نوآوری در این دوره به یک جزء اصلی تعریف کارآفرینی تبدیل می­شود. از تعاریف برآمده از این دوره می­توان موارد زیر را نام برد.
کارآفرین فردی نوآور و توسعه­دهنده فنّاوری­های به کار گرفته نشده است (جوزف شومپیتر 1934). کارآفرینان کسب و کاری جدید را شروع می­کنند در حالی که دیگران برخلاف آنان تغییرات اندکی در محصولات موجود می­دهند. (ویکلن، 1979). مفهوم نوآوری می­تواند شامل همه چیز،
از خلق محصولی جدید تا ایجاد یک نظام توزیع نوین یا حتی ایجاد یک ساختار سازمانی جدید برای انجام کارها باشد. اضافه شدن این مفهوم به خاطر افزایش رقابت در بازار محصولات و تلاش
در استفاده از نوآوری برای ایجاد مزیت رقابتی در کسب و کارهای موجود و بقای آنهاست.

دوره پنجم:

دوران معاصر (از 1980 تاکنون) «رویکرد چند جانبه»در این دوره همزمان با موج جدید ایجاد کسب و کارهای کوچک، رشد اقتصادی و شناخته شدن کارآفرینی به عنوان تسریع کننده این ساز و کار، توجه زیادی به این رشته جلب شد. تا این زمان کارآفرینی فقط از دیدگاه محققان اقتصادی مورد بررسی قرار می­گرفت، ولی در این دوره توجه جامعه شناسان و روانشناسان نیز به این رشته معطوف گردید. عمده توجه این محققین بر شناخت ویژگی­های کارآفرینان و علل حرکت فرد به سوی کارآفرینی است. از تعاریف شناخته شده­تر این دوره می­توان به مورد زیر اشاره کرد:
کارآفرینی روند پویایی در جهت ایجاد و افزایش سرمایه است، این کار توسط کسی انجام می­شود که مخاطره از دست دادن زمان یا فرصت­های شغلی دیگر را با هدف ایجاد ارزش برای یک محصول یا خدمت می پذیرد (رابرت رونستات، 1983). امروزه واژه کارآفرینی مفاهیم زیر را به ذهن متبادر
 می­سازد: نوآوری، مخاطره پذیری، ایجاد یا تجدید ساختار یک واحد اقتصادی، اجتماعی
رضایت شخصی و استقلال طلبی، کارآفرین ایده­ای را یافته و آن را تبدیل به فرصتی اقتصادی
 می­کند. در فضای کسب و کار، فرصت، فکر نویی است که قابلیت تجاری شدن دارد. آگاهی از محیط، بازار و نیازهای مشتری و نگرش کارآفرین او را در، یافتن فرصت و پرداختن به آن یاری می­دهد. سپس کارآفرین یک برنامه کسب و کار می­نویسد که در آن مسائلی چون بازار محصول یا خدمت، مسائل حقوقی و قانونی شرکت، تامین سرمایه راه­اندازی و رشد، سازماندهی و مدیریت کسب و کار را بررسی می­نماید. در واقع کارآفرین مانند یک رهبر ارکستر وظیفه دارد که مهارت­ها و توانایی­های مختلف
را در کنار هم جمع نماید و برنامه­ای تدوین شده ارائه دهد. همانطور که صدا باید دلنشین باشد، طرح نهایی کارآفرین نیز باید زیبا باشد. دو رویکرد متفاوت به کارآفرینی وجود دارد: رویکرد شخصیتی و رویکرد رفتاری. در رویکرد شخصیتی، تمرکز بر کارآفرین و شناسایی ویژگیهای فردی اوست. در واقع این رویکرد تقدم زمانی دارد چرا که اول کارآفرینان وجود داشتند و بعد کارآفرینی به عنوان یک مفهوم مستقل به وجود آمد. در رویکرد رفتاری تکیه بر رفتارهای کارآفرین در فرآیند راه اندازی یک کسب و کار است. البته قابل ذکر است امروزه کارآفرین تنها یک جزء از فرآیند کارآفرینی است.
در انتها، شاید بهترین تعریفی که می­توان ارائه کرد این است که کارآفرینی عبارت است از فرآیند نوآوری و بهره گیری از فرصت ها، با تلاش و پشتکار بسیار و همراه با پذیرش خطرپذیری­های مالی، روانی و اجتماعی که با انگیزه کسب سود مالی، توفیق طلبی، رضایت شخصی و استقلال صورت پذیرد(هیسریچ،1985). 

انواع کارآفرینی:  

علاوه بر کارآفرینی فردی، در دهه­های اخیر دو واژه کارآفرینی درون سازمانی و کارآفرینی شرکتی نیز در ادبیات کارآفرینی به میان آمده­اند. علت رواج این مفاهیم، هماهنگی با تغییرات محیط اجتماعی و اقتصادی بوده است. پینگات،کارآفرینی درون سازمانی را این چنین تعریف می­کند: ً کارآفرین درون سازمانی، رویاپردازی است که مسوولیت به ثمر رساندن یک نوآوری را در درون سازمان برعهده      می­گیرد". او ادامه می­دهد ً کارآفرین درون سازمانی ممکن است مبتکر یا مخترع باشد اما همیشه فردی است که می­داند چگونه یک ایده را به واقعیتی سودآور تبدیل کند. کارآفرینی شرکتی شامل
فعالیت­های رسمی و غیررسمی است که با هدف ایجاد کسب و کار جدید، محصول و فرآیندهای جدید و توسعه بازار صورت می­گیرد. تحقیقات جدید سه مفهوم را در تعریف کارآفرینی شرکتی
نام می­برند: تجدید راهبرد (نوسازی راهبردها/ تجدید ساختار سازمان)، نوآوری (ارائه چیز جدیدی
به بازار) و کسب و کار درون شرکت (فعالیت­های کارآفرینانه شرکتی که منجر به ایجاد کسب و کاری جدید در درون شرکت مادر می­شوند). تمایل به اینگونه کارآفرینی در پاسخ به افزایش سریع تعداد رقبا، عدم اعتماد به شیوه­های سنتی کسب و کار، حرکت تعداد زیادی از افراد نخبه به سمت ایجاد کسب و کارهای کوچک مستقل، رقابت بین­المللی و نیاز به افزایش بهره وری، افزایش یافته است. در شرکت­های جدید انقلاب جدیدی به سوی تسهیل امر کارآفرینی درون سازمانی و تقدیر از کارآفرینان درون سازمانی جریان دارد.

کارآفرین کیست؟

زمان زیادی نیست که کلمات کارآفرین و کارآفرینی در رسانه­های مختلف تکرار می­شود و هرکس به سلیقه خود از این واژه جدید برای اشاره به مدیران، افراد موفق، سرمایه­داران، سرمایه­گذاران، صادرکنندگان، دلال­ها و تاجران استفاده می­کند. هرچند هرکدام از این افراد ممکن است کارآفرین باشند ولی هیچکدام مصداق کاملی برای این مفهوم نیستند. به راستی کارآفرین کیست؟ آیا کارآفرینان ویژگی­های متمایزی از دیگر بازیگران صحنه اقتصاد دارند؟ نگاهی به مسیر حرکت
فعالیت­های کارآفرینان، مبدا و منشا حرکت و انرژی که در طول مسیر آنان را تغذیه می­نماید در تصویری اجمالی از شخصیت کارآفرین ارائه شده است. چه چیز باعث می­شود که نشاط حرکت به لختی و سکون غلبه کند؟ آرزوی آن چیزی که امروز نیست ولی فردا می­تواند باشد، اولین چیزی است که جمود کارآفرین را درهم می شکند. یعنی کارآفرین آرزومند است. آنچه جهت و مسیر کارآفرین را برای رسیدن به آرزوهایش تعیین می­کند از درون او برمی­خیزد. عزم او برای حرکت یا توقف و اقدام یا عدم اقدام، چیزی نیست که مولود شرایط، محیط یا اطرافیان باشد. یعنی کارآفرین کنترل درونی دارد.

او برای اینکه بتواند درست آن چه را که می­اندیشد عینیت بخشد و عزم خود را عملی کند باید رئیس و کارفرمای خود باشد. یعنی کارآفرین نیاز به استقلال دارد. ذهن پویای او مرزهای از پیش تعیین شده و قالب­های رایج را درهم می­شکند و با وجودی که همان چیزی را می­بیند که دیگران می­بینند، اما چیزی را می­اندیشد که دیگران نمی­اندیشند. یعنی کارآفرین خلاق است. وقتی که خلاقیت از ذهن به عمل منتقل می­شود، نوآوری صورت می­گیرد. نوآوری یعنی پیمودن راه نارفته، کسی که اولین بار راهی را می­پیماید، اولین کسی است که می­تواند خبر مخاطرات راه را برای دیگران بیاورد. یعنی کارآفرین خطرپذیر است. او به جای آن که منتظر ضمانت یک پایان موفق بماند، به فکر و تلاش خود تکیه می­زند، به مشکلات حمله می­کند و پیش می­رود. یعنی کارآفرین منفعل نیست و برای استقبال از آینده روحیه­ای تهاجمی دارد. لحظه تصمیم آغاز، تنها زمانی نیست که او با مخاطره مواجه می­شود. ابهام یک پایان نامعلوم، بر هر قدم این راه سایه می­اندازد. یعنی کارآفرین قدرت تحمل ابهام دارد. به استقبال فردا رفتن، آخر ماجرا نیست. کسی که آگاهانه و پیشاپیش خود را در میدان مواجهه با مسائل می­اندازد، باید توان سخت کارکردن در شرایط پرتنش را هم داشته باشد. یعنی کارآفرین با وجود فشار زیاد، کارآیی خود را حفظ می­کند. باید گفت تعریف مجموعه­ای از صفاتی که کارآفرین ایده آل را به تصویر بکشد، امکان پذیر نیست و از طرفی هرکارآفرینی تمام ویژگی­های بدست آمده در تحقیقات کارآفرینی را ندارد. برخی دیگر از ویژگی­هایی که محققین بسیاری آنها را به عنوان ویژگی­های کارآفرین بر شمرده اند، عبارتند از:

آینده نگر بودن و داشتن چشم انداز: چشم انداز برای شخص کارآفرین کاملاً شفاف و خالی از هرگونه ابهام بوده و لذا قابل انتقال به دیگران می­باشد. داشتن چنین چشم اندازی به کارآفرین کمک          می­کند تا حرکتی مستمر و بدون سردرگمی و مستقیم به سمت هدف داشته باشد. علاوه بر این، چشم انداز قابل انتقال، دیگران را نیز در طی مسیر همراه و مددیار او می­نماید.

مصمم بودن: عزم راسخ کارآفرینان یکی دیگر از ویژگی­های بارز آنهاست که انرژی و تعهد لازم برای کسب موفقیت را ایجاد می­­کند. کارآفرینان مصمم از ایده­های جدید و فرصت­ها و پیشنهادهای شغلی دیگر چشم پوشی کرده و در مقابل به کاری که برای خود برگزیده­اند پایبند می­مانند. این قطعیت کارآفرین را طی فرایند راه­اندازی از هرگونه شک و تردید و دودلی مصون نگاه می­دارد تا حدی که مخالفت نزدیکان و آشنایان نیز نمی­تواند در اراده آنان خللی وارد نموده بلکه دو دلی دیگران نیز تحت تاثیر این قطعیت برطرف می­شود.

تمرکز: برای اینکه کارآفرین از انجام موفقیت­آمیز تمام طرح و برنامه­ها و جزئیات کار مطمئن باشد، لازم است که همانند یک فوتبالیست خوب که لحظه­ای چشم از توپ بر نمی­دارد در تمام لحظات با تمرکز بر چشم انداز، همه انرژی، وقت و سایر منابع را حول این هدف مصروف نماید.
انگیزش: نیاز خودشکوفایی یکی از مهمترین انگیزه­های کارآفرینان در محقق کردن چشم­انداز خود است. نتیجه این نیاز قوی این است که در مسیر حرکت به سوی هدف، هرچیز دیگری در اولویت پایین­تری قرار می­گیرد. در روابط شخصی، علایق خارج از این چشم­انداز و یا پروژه­های با سود مالی زیاد، همه از مواردی هستند که در مقایسه با هدف، اولویت پایین­تری خواهند داشت. البته سود مالی بندرت انگیزه کارآفرینان قرار می­گیرد چرا که پول به تنهایی نمی­تواند انگیزه انجام تمام زحماتی باشد که در شروع یک فعالیت کارآفرینانه لازم است، هرچند که معیار خوبی برای اندازه­گیری موفقیت فعالیت کارآفرینان است. وقف و از خودگذشتگی کارآفرینان همه زندگی خود را وقف کار نموده­اند. بسیار سخت کوش هستند و پشتکار آنان مثال زدنی است در حقیقت آنان از کار در راستای هدف خود لذت می­برند. داشتن چشم انداز روشن و ترکیب آن با خوش بینی و خطرپذیری کارآفرینان، سخت کوشی و تعلق خاطر به کار را در آنان پدید می­آورد.

کارآفرینی و اقتصاد:

دامنه تاثیرات کارآفرینی بر جامعه بسیار وسیع است. از تغییر در ارزش­های اجتماعی تا رشد شتابان اقتصادی، محققین تغییرات مختلفی را که رواج فرهنگ کارآفرینی در یک جامعه ایجاد می­کند بررسی کرده و آثار آن را از دیدگاههای متفاوت مورد بحث قرار داده­اند، برخی از تاثیرات ذکر شده عبارتند از:

• ایجاد ثروت

• اشتغال زایی

• ایجاد و توسعه فنّاوری

• ترغیب و تشویق سرمایه­گذاری

• شناخت، ایجاد و گسترش بازارهای جدید

• افزایش رفاه

• ساماندهی و استفاده اثربخش از منابع

پیامدهای مثبت توسعه کارآفرینی در اقتصاد کشور بیش از سایر اثرات آن مورد توجه قرار گرفته است. به باور محققین، کارآفرینان از رسیدن نظام اقتصادی به تعادل ایستا جلوگیری می­کنند و به واسطه رفتارهای فرصت جویانه خود، اقدام به فرصت سازی برای کلیت نظام اقتصادی می­نمایند. تاثیرات دیگری نظیر ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی نیز مدنظر پژوهشگران بوده است.

کارآفرینی، پایه­های شکل­گیری اقتصاد نوین:

اقتصاد در ابتدای هزاره سوم میلادی شاهد دگرگونی­های شگرفی بوده است. انقلاب فنّاوری اطّلاعات و تغییر ترکیب نیروی کار به نفع نیروهای دانش- محور از زمره این تغییرات است.
شاید مهمترین روندی که در اقتصاد دیده می­شود حرکت به سوی نظام اقتصادی با ماهیت شبکه­ای است. در چنین اقتصادی کنترل و تخصیص منابع به صورت توزیع شده صورت می­گیرد و نقش
شبکه­های اجتماعی در رشد و توسعه اقتصادی به مراتب بیش از نظام متمرکز برنامه­ریزی دولتی خواهد بود. نقش کارآفرینان در رویکرد شبکه مدار به مراتب پررنگ تر از رویکرد اقتصاد کلاسیک است. در اقتصاد نوین، کارآفرینان در شبکه­های اجتماعی نقش عناصر فعالی را ایفا می­کنند و موجب ارتقای بازده سرمایه­های مادی و انسانی می­شوند.

کارآفرینی و رشد اقتصادی:

ویژگی بارز اقتصاد امروز تغییرات سریع است. در چنین اقتصادی کشورهایی می­توانند موفق باشند که قابلیت تطبیق با این تغییرات را داشته باشند. کشورهایی که در آنها میزان فعالیت­های کارآفرینانه بالاتر است به واسطه طبیعت کارآفرینی در تطبیق با تغییرات، قادرند تا در اقتصاد جهان موقعیت بهتری کسب کنند. تحقیقات انجام شده نشان داده است که رشد اقتصادی با سطح فعالیتهای کارآفرینانه همبستگی مثبت دارد. به عنوان مثال در تحقیق )GEM General Entrepreneurship Monitor )،که به صورت سالیانه فعالیت­های کارآفرینی و تاثیرات آن را در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار می­دهد و در حال حاضر در بیش از 20 کشور جهان صورت می­گیرد، این نتیجه به دست آمده است که نرخ رشد اقتصادی یک کشور رابطه معنی دار با سطح فعالیت­های کارآفرینانه آن کشور دارد.

کارآفرینی و اشتغال:

کار آفرینان در ایجاد اشتغال نیز نقش مهمی ایفا می­نمایند. درحدود نیمی از کارکنان کشورهای توسعه یافته در کسب و کارهای کوچک مشغول فعالیت هستند. بیشتر مشاغل جدید را کسب و کارهای کوچک ایجاد می­کنند و سهم این کسب و کارها در بازار کار در حال افزایش است. از سال 1980 تاکنون کسب و کارهای کوچک در اقتصاد آمریکا بیش از 34 میلیون شغل ایجاد کرده است. حال آنکه از تعداد کارکنان شرکت­های بزرگ در این کشورها کاسته شده است.

کارآفرینی و رشد فنّاوری:

بیش از 67 درصد از نوآوری­ها در زمینه فنّاوری و حدود 95 درصد از نوآوری­های منجر به تحولات بنیادی در عرصه صنعت را کسب و کارهای کارآفرینانه پدید آورده­اند.کارآفرینان از طریق ایجاد فنّاوری، محصولات و خدمات جدید، قدرت انتخاب مصرف کنندگان را افزایش داده و با افزایش بهره­وری کار، سرگرمی­های نو، بهبود بهداشت و سلامتی، تسهیل ارتباطات و... موجب افزایش کیفیت زندگی نوع بشر می­شوند. در واقع بیشترین بخش نسل جدید صنایع را کارآفرینان ایجاد کرده­اند
که می­توان از رایانه­های شخصی، تلفنهای همراه، خرید از طریق اینترنت و صنعت نرم افزار به
عنوان نمونه­هایی از آن یاد نمود.

آموزش کارآفرینی:

 اهمیت کارآفرینی انکار ناپذیر و پرداختن به آن از ضروریات حال حاضر کلیه کشورها است.
• براساس بررسی­های به عمل آمده نقش و جایگاه کارآفرینی کاملاً مشخص و پرداختن به آن جزو برنامه­های اصلی طرح­های توسعه کارآفرینی کشورها است.

• اهدافی که در برنامه­های آموزش و پرورش کارآفرینان پیگیری می­شود.

عبارتند از: تربیت کارآفرینان جدید، هدایت کارآفرینان به سمت کسب مهارتهای لازم و ارائه مهارتهای لازم به آنان به منظور بالابردن میزان موفقیت آنان در کسب و کارهایی که شروع می نمایند.
ضرورت آموزش کارآفرینی:

در حال حاضر سیر تحولات جهانی، کارآفرینان را در خط مقدم توسعه فنّاوری و توسعه اقتصادی قرار داده است. تجربه موفقیت آمیز اغلب کشورهای پیشرفته و نیز برخی از کشورهای در حال توسعه در عبور از بحرانهای اقتصادی به واسطه توسعه کارآفرینی در آن کشورها، موجب گردیده تا سایر کشورها نیز برای کارآفرینی، کارآفرینان و شکل­گیری کسب و کارهای نوآورانه اهمیت خاصی قائل گردند. با عنایت به پدیده جهانی شدن اقتصاد، برخی عقیده دارند که « بازارهای جهانی فردا، از آن شرکت­هایی است که به خطرپذیری کارآفرینانه بها می­دهند و برای گسترش سرمایه­های فکری خود در حد کلان سرمایه­گذاری می­کنند، در بالندگی فردی پرتلاشند و در خط مشی گذاری، شرایط محیطی را مد نظر قرار می­دهند» (به نقل از احمد پور). بر همین اساس، توسعه کارآفرینی از جنبه­های گوناگون مدنظر قرار گرفته است. آموزش، یکی از جنبه­های مهم در گسترش کارآفرینی است که مورد توجه ویژه­ای واقع شده است. با توجه به مطالعات مختلفی که صورت گرفته ثابت شده که ویژگی­های کارآفرینان اغلب اکتسابی است و نه توارثی و از این رو در حال حاضر آموزش کارآفرینی به یکی از مهمترین و گسترده­ترین فعالیت­های دانشگاه­ها تبدیل شده است.

اهمیت و جایگاه آموزش کارآفرینی:

با ورود جامعه شناسان و روانشناسان به عرصه مطالعات و تحقیقات در باره کارآفرینی و کارآفرینان و نتایجی که از این تحقیقات حاصل شده، ضرورت کارآفرینی و توسعه آن (بویژه آموزش کارآفرینی ) بیش از پیش مشهود گردید و همین امر موجب افزایش تلاشها برای توسعه کارآفرینی و آموزش آن در دو دهه گذشته شده است. از جمله کسانی که در زمینه بررسی ویژگی­های کارآفرینان مطالعه و تحقیقاتی انجام داده­اند می­توان به مک کله لند، کارلند، جان استوارت میل، بروکهاوس، دیویدبرچ، تیمونز، کالینز، مور، مایر، گلدشتاین و نورد اشاره کرد. نتایج این تحقیقات بر اکتسابی بودن اغلب
ویژگی­های کارآفرینان تاکید دارد. لذا باید در فراهم آوردن محیط مناسب و آموزش­هایی که
ویژگی­ها، تجربیات و مهارت­های لازم را در افراد تقویت کند، سعی نمود. بررسی­های محققین منتج
به پیش­بینی و طراحی دوره­های آموزش کارآفرینی شده است، به طوری که دوره­های آموزشی کارآفرینی با هدف تربیت افرادی با اعتماد به نفس بالا، فرصت شناس و به طور کلی افرادی که تمایل بیشتری به راه­اندازی کسب و کارهای مستقل دارند، طراحی شده­اند. در حقیقت هدف این بوده تا افراد در طی دوران تحصیل، افرادی موسس تربیت شوند (کاتن) این افراد شامل پیشگامان
در فعالیت­ها، ماجراجویان، جسوران، مبتکران، فرصت­طلبان، جاه­طلبان و ارتقاء­جویان می­باشند
(گیب 1987). این قبیل دوره­ها به دنبال بهبود انگیزش گرایش­هایی همچون تمایل
به استقلال، فرصت­جویی، ابتکار، تمایل به مخاطره­پذیری، تعهد به کار، تمایل به حل مشکلات و لذت بردن از عدم قطعیت و ابهام می­باشد. با توجه به ضرورت­های آموزش کارآفرینی، اولین دوره­های آموزشی در این زمینه از اواخر سال 1960 در آمریکا شروع شد و در حال حاضر دانشکده­ها
و دانشگاه­های بسیاری از کشورهای دنیا دوره­های آموزش کارآفرینی را در برنامه­های آموزشی خود گنجانده­اند.

اهداف آموزش کارآفرینی:

به طور کلی هدف­های مورد نظر در آموزش کارآفرینی به شرح زیر می­باشند:

الف)تحریک انگیزه­ها: یکی از اهداف در آموزش و ترویج کارآفرینی تحریک انگیزه­ها در افرادی است که دارای خصوصیات کارآفرینانه می­باشند. شناخت این افراد از توانایی­های خود و آگاهی دادن در این زمینه و برانگیختن آنها از اصلی­ترین وظایف آموزش کارآفرینی است. تحریک انگیزه­هایی
از قبیل: میل به کسب ثروت، توفیق طلبی، استقلال طلبی، تمایل به ساختن چیزی نو، قبول نداشتن شیوه­هاای موجود، قرار نگرفتن فرد در پایگاه اجتماعی که لیاقتش را دارد و نظایر آن موجب می­شود
که فرد را در مسیر کارآفرین شدن قرار دهد.

ب)پرورش ویژگی­ها: چنانکه ذکر شد ویژگی­هایی که موجب می­گردد فرد کارآفرین شود، توارثی نیست بلکه اکتسابی است. بنابراین پرورش این ویژگی­ها در افراد مختلف لازم است. برخی از افراد
در محیط­هایی پرورش می­یابند که زمینه برای تحریک انگیزه­ها و پرورش ویژگی­های آنان فراهم است  بنابراین در صورتی که این افراد کسب و کاری را شروع نمایند، مطالعات نشان داده که اغلب
با موفقیت همراه خواهد بود. اما بیشتر مردم در چنین محیط­هایی قرار ندارند، لذا ایجاد انگیزش
 و پرورش ویژگی­ها از طریق برنامه­های آموزشی برای آنان لازم است. این ویژگی­ها شامل مواردی همچون آموزش تفکر خلاق، بالابردن خطرپذیری، بالابردن قدرت تحمل ابهام، دادن اعتماد به نفس، فرصت شناسی، دادن اطلاعات آموزشی نسبت به خصوصیات روانی شخص از قبیل مرکز کنترل
می­باشد.

ج)آموزش مهارتها: این آموزشها به سه بعد تقسیم می­گردند:

- قبل از تاسیس شرکت

- زمان تاسیس شرکت

- بعد از تاسیس شرکت (اداره شرکت)

قبل از تاسیس باید فرد کارآفرین چگونگی راه اندازی یک کسب و کار و مراحل آن، چگونگی انجام کارهای گروهی و مهارت­های ارتباطی و نظایر آن را بیاموزد. در زمان تاسیس باید در زمینه مسائل مالی، شناخت بازار، اصول مدیریت، بیمه، اقتصاد، قانون کار و امور حقوقی، آگاهی و تبحر لازم را کسب نماید. توانایی مدیریت توسعه و رشد شرکت، یافتن شیوه­های جدید، رقابت و حفظ موقعیت در بازار، یافتن بازارهای جدید نیز از جمله مهارتهای مورد نیاز کارآفرین بعد از تاسیس شرکت هستند.
کلیه هدف­ها و مراحل فوق به منظور ایجاد انگیزش در بین افراد و ایجاد کارآفرینان جدید، آگاهی دادن، هدایت و تشویق کارآفرینان به سوی کسب مهارت­های لازم و ارائه آموزش­های لازم برای کسب مهارت­های مورد نیاز به کارآفرینان صورت می­گیرد و گذراندن این دوره­ها برای موفقیت کارآفرینانی که قبلاً هیچگونه سابقه و زمینه محیطی لازم برای آنان فراهم نبوده، ضروری است.

برهمین اساس و به منظور تحقق و اجرای کامل اصل بیست و هشتم قانون اساسی، ارتقاء نظام کارآفرینی و نوآوری کشور و افزایش اشتغال مولد و پایدار و از آنجا که این مهم جزء الزامات ضروری تحقق سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران است و با عنایت به نقش ویژه و متفاوت دولتها در حوزه اشتغال و کارآفرینی که همانا هدایت و حمایت این حرکت عظیم است، ضروری است، عمده­ترین وظیفه نظام توانمندسازی محیط برای کارآفرینی و اشتغال قلمداد شود و این توانمندسازی در محیط­های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، حقوقی و سیاسی و در نهایت توسعه زیر ساختهای مرتبط
با این امر خواهد بود.

 

 

1) امور فرهنگی:

- اصلاح ساختار نظام آموزشی و مهارتهای کشور، شامل آموزش و پرورش، آموزش فنی و حرفه­ای، آموزش عالی، آموزش عمومی، آموزش ضمن خدمت، آموزش خانواده در جهت تربیت و تأمین سرمایه انسانی کارآمد و کارآفرین با تقویت و ترویج فرهنگ کار و مهارت آموزی و کارآفرینی و انگیزه­های آنها

- ایجاد، ساماندهی، هدفمند نمودن و تقویت جریان آزاد و برخط اطّلاعات در چهارچوب نظام جامع اطّلاعات بازار سرمایه( سرمایه­های علمی و معنوی)، بازار پولی، بازار کالا و به ویژه بازار کار و توسعه دفاتر کارآفرینی و شرکت­های مشاوره توسعه امور کارآفرینی و کاریابی و خدمات مشاوره شغلی

- گسترش تحقیقات کاربردی متناسب با نیاز

- ایجاد جریان فرهنگ کارآفرینی در کلیه لایه­های جامعه و با نگاه ویژه به خرده فرهنگ­ها،
فرهنگ­های بومی و فرهنگ­های مثبت وارداتی به منظور تعمیق باورها

- الگوسازی و معرفی مشاغل جدید به جامعه

- حمایت از مالکیت معنوی و فکری

2) امور اقتصادی:

- ایجاد شرکت سرمایه­گذاری کارآفرینی در سطح ملی و تقویت جریان پس انداز ملی در این شرکت­ها و اهتمام به طراحی ساز و کار بیمه سرمایه­گذاری از طیق توسعه نهادهای مرتبط تخصصی

- تسریع روند علمی خصوصی سازی برای تحقق هرچه بهتر سیاست­های اصل 44 قانون اساسی

- سرمایه­گذاری( داخلی - خارجی) در پژوهش و تولید

- تقویت بخش تعاون از طریق حمایت از تشکل­های اقتصادی فرابنگاهی تخصصی و منطقه­ای
و همچنین خوشه­های اقتصادی

- تعیین راهبردها و برد نفوذ بازار سرمایه (بورس...) در سطح ملی، منطقه­ای و بین­المللی

تدوین راهبرد کشف و توسعه سرمایه­گذاری، کارآفرینی و اشتغال و پایدارسازی سیاستهای کلان اقتصادی کشور در سطح قوای سه­گانه و تمامی دستگاه­های مرتبط و بخش­خصوصی

- ایجاد بستر مناسب و ارایه تسهیلات و مشوقهای لازم برای سرمایه­گذار( داخلی و خارجی)
در پژوهش، تولید و تشویق صادرات

- ساماندهی شیوه بکارگیری نیروی انسانی در بخش ستادی دستگاه­های اجرایی با رویکرد کارآفرینی
 و توسعه مشاغل جدید در بخش غیر دولتی

- ارتقاء بهره­وری عوامل تولید

3) امور اجتماعی، حقوقی و سیاسی:

- تعامل موثر و سازنده با سایر کشورها با تأکید بر منافع مشترک به ویژه در جهت توسعه صادرات
و جلب سرمایه­گذاری خارجی

- هماهنگ­سازی سیاست­های پولی، مالی، بیمه­ای و مالیاتی در جهت توسعه کارآفرینی و سازگاری
با فضای کسب و کار از طریق اصلاح و ایجاد قوانین کارآمد

- ساماندهی مهاجرت نیروی کار به داخل و خارج به ویژه مهاجرت نخبگان

- پایداری قوانین و مقررات به ویژه جلوگیری از صدور مقررات ممنوعیت صادرات کالا و خدمات برای تنظیم بازار

- پایداری تصمیمات کلان سیاسی کشور برای کاهش مخاطرات سرمایه­گذاری و امنیت متفکر
و کاهش تنشهای سیاسی داخلی در سطح سه قوای سه­گانه و تمامی دستگاه­های مرتبط

- کوچک سازی دولت، کاهش تصدی­گری، رفع تخلفات و رشوه از نظام اداری و توانمندسازی
بخش خصوصی به منظور تحقق اهداف کمی کارآفرینی

4) امور فنی و زیربنایی:

- تقویت مراکز رشد و پارک­های علم و فنّاوری

- کشف و گسترش حوزه­های جدید و کمتر توسعه یافته (گردشگری و...)

- توسعه فنّاوری­های نوین و آینده نگری تحولات فنّاورانه و به کارگیری آنها

- تربیت و تأمین سرمایه انسانی کارآمد و کارآفرین با ویژگی­های دانش بنیان، متخصص و ماهر هماهنگ با اولویت­های مورد نیاز بازار کار و موقعیت جغرافیایی

اکنون که با این رویکرد یکی از کلیدی ترین تصمیمات نظام، در قالب مصوبه شماره 50876/ت 33913ه مورخ 25/8/84 (تأسیس و راه­اندازی دفاتر کارآفرینی و اشتغال در سازمان­ها و وزارتخانه­ها)
هیأت محترم دولت ظهور یافته است، فرصت مغتنمی است که تمام اجزای حاکمیت با استفاده از حداکثر ظرفیت و توان، نقش خود را در این عرصه به نحوه احسن ایفا نمایند.

در این میان وزارت کار و امور اجتماعی که عهده دار نظارت و پیگیری و هماهنگی در اجرای مصوبه مذکور شده است، مطابق شرح وظایف منضم آن، دو مأموریت مهم و اساسی که برای این دفاتر متصور بوده و لازم است که عملکردهای خود را براین اساس تنظیم نمایند، به جدیت و حداکثر مساعی دنبال نموده است.

1- کارآفرینی سازمانی که معطوف به پیاده سازی مدیریت و روش­های کارآفرینانه و نوین در سازمان متبوع می­باشد.

2- استفاده از ظرفیت­های سازمان متبوع برای نهادینه کردن و توسعه فرآیند کارآفرینی در لایه­های مختلف جامعه

تاکنون پس از گذشت نزدیک به دو سال و نیم از صدور این مصوبه، علیرغم وجود مشکلات در ساختار اجرایی، بودجه و اعتبارات و... با تلاش این مجموعه، دفاتر کارآفرینی و اشتغال در تعدادی از وزارتخانه­ها و سازمان­ها تأسیس و یا درحال تأسیس بوده که در ادامه گزارش مبسوطی از این روند ارائه شده است.

همچنین برای هماهنگی هرچه بیشتر و بهتر مسئولان، بحث و تبادل نظر و تعامل بیشتر حول مأموریت­های فوق­الذکر و نحوه اجرای آن، اقدامات راهبردی صورت گرفته که در پیوست گزارش ارایه شده است.

آنچه که می­توان به عنوان دلیل اصلی تصویب مصوبه شماره 508768/ت 33913 مورخ 25/8/84 هیأت دولت در سال اول شروع به فعالیت عنوان کرد، در واقع رویکردهای نوین دولت نهم به مقوله اشتغال و مواجهه علمی، منطقی و نظام­مند با معضل بیکاری بود. استفاده از ظرفیت­های دستگاه­های مختلف دولت در جهت توسعه و ترویج فرهنگ کارآفرینی، توسعه زیرساختهای فنی لازم برای
سرمایه­گذاری، بسترسازی مناسب در جهت فراهم آوردن محیطی آماده و مستعد برای رشد و پایش کسب و کار، ایجاد فرصت­های شغلی جدید و در نهایت تغییر رویکردهای مدیریتی دستگاه­ها در قالب کارآفرینی سازمانی، علی­الاصول می­توان از دستاوردهای این حرکت عظیم استنباط نمود.

اما دو مانع عمده و محوری بر سر این راه باعث شد تا پس از گذشت نزدیک به دوسال و نیم از ابلاغ این مصوبه، جز موارد اندک، بارقه امیدی را نتوان برای توفیق آن حرکت متصور نمود.

 

 

مانع اول:

سابقه نامطلوب و شکست خورده از طرحی مشابه تحت عنوان دفاتر و ادارات کل اشتغال در کلیه دستگاه­های اجرایی دولتی بود که پس از 4 سال با کمترین نتیجه در خور توجهی به فراموشی سپرده شد و صرفنظر از اتلاف منابعی که در این مسیر صرف شد، نتوانست تأثیر به سزایی درکاهش
نرخ بیکاری ایجاد نماید.

مانع دوم:

فقدان ساز و کار مناسب مدیریتی و ساختار لازم برای اداره و راهبرد این دفاتر است. باتوجه به اینکه
در مصوبه مذکور به صراحت قید شده است که سازمان بدون اضافه نمودن پست جدید موظف
به تشکیل و راه­اندازی دفتر با اضافه نمودن شرح وظایف آن به مسئولیت­های یکی از معاونت­های
حوزه­های متبوع از یکسو و از سوی دیگر موظف کردن آنها برای اجرای وظایف نوزده گانه منضم به آن( از جمله بند11) وضعیت دوگانه­ای را پیش روی دفاتر بوجود آورده است.

همچنین با توجه به اذعان بسیاری از مسئولان محترم دفاتر کارآفرینی و اشتغال، حجم بسار زیاد امور تخصصی در هریک از دستگاه­ها نیز به عنوان یک مشغله مستمر و کمبود منابع برای بسیاری از طرحها مزید
 بر همه کاستی­ها در این زمینه گشته است.

مواردی چون: نبود یا کمبود نیروهای کارشناسی، عدم ارتباط مستقیم دفاتر با بالاترین مقام مسئول سازمان یا وزارتخانه به دلیل وجود اولویت­های مهم دیگر، نبود بودجه کافی، فقدان رویه سازمانی مناسب برای ارتباط ارگانیک درون­سازمانی و برون­سازمانی، همگی از مواردی است که تاکنون بطور جدی ایجاد وقفه و تأخیر در راه­اندازی و پیشرفت این دفاتر نموده است.

اما فارغ از همه این مشکلات ریشه­ای، دو اشکال عمده نیز مشاهده می­شود که عبارتند از:

- به دلیل گستردگی مفهوم کارآفرینی و پیچیدگی آن، تعابیر مختلفی از آن می­شود که این امر در حوزه تصمیم­گیری و تصمیم سازی باعث ایجاد پراکندگی و عدم یکپارچگی شده است. به همین دلیل بسیاری از دفاتر هنوز تطبیق علمی و کاربردی در کارکردهای تخصصی خود با موضوع کارآفرینی پیدا نکرده­اند.

- عزم جدی و اراده محکمی از طرف غالب مسئولین رده بالای هریک از دستگاه­ها در این زمینه دیده نمی­شود و علیرغم پیگیری ظاهری و شکلی کار، علاقمندی در ادامه دیده نمی­شود. گواه این امر نیز گزارش­های محدود و نه چندان کارآمدی است که پس از گذشت بیش از دو سال از شروع نشست­های هم اندیشی به این دفتر واصل شده است.

آنچه در بالا بدان اشاره شد، تحلیل کلی بود از ماوقع و آنچه در پی می­آید نمایه­ای از روند
شکل­گیری دفاتر کارآفرینی در دستگاه­های اجرایی است.

به پیوست نیز مجموعه­ای از مکاتبات و پیگیری­های صورت گرفته از دفاتر کارآفرینی و اشتغال دستگاه­های اجرایی و برخی فعالیت­های انجام شده توسط این وزارتخانه تقدیم شده است.

شاخص­های مرتبط برای شناسایی کارآفرینان در کشور:

در سال­های‌ اخیر به‌خاطر اهمیتی‌ که‌ کارآفرینی‌ نزد محققان‌ و سیاست­گذاران‌ اقتصادی‌ کشورها پیدا کرده‌، روی‌ شاخص­های‌ کارآفرینی‌ نیز زیاد کار شده‌ است‌. در حال‌ حاضر از 4 شاخص‌ مهم‌ اقتصادی‌ جهت‌ شناخت‌ وضعیت‌ کارآفرینی‌ در کشورها استفاده‌ می‌شود؛ این‌ شاخص­ها عبارتند از:
1- سرانه‌ی‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌ به‌ ازای‌ هر نفر شاغل‌
2- هزینه‌ی‌ کل‌ تحقیقات‌
3- توانایی‌ سرمایه‌گذاری‌ مخاطره‌آمیز برای‌ توسعه‌ کسب‌ و کار
4- وسعت‌ و دامنه‌ درک‌ مدیران‌ کشور از مقوله‌ کارآفرینی‌.

1-1- سرانه تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفرشاغل

در کشورهای پیشرفته، از جمله آلمان، هلند، فرانسه و ایتالیا، حدود 60 درصد و در دیگر کشورها حدود 40 تا 50 درصد اشتغال دستاورد «کارآفرینی» و شرکت‌های کوچک و متوسط است که بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی این کشورها را تولید می‌کنند. از این رو، شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی، به ازای هر نفر شاغل، نشان‌دهنده اهمیت رشد و توسعه کارآفرینی و شرکت‌های کوچک و متوسط در این کشورهاست شکل(1-2) این مقایسه را نشان می‌دهند. در این مقایسه کشورهای لوکزامبورگ و بلژیک با بیش از 60000 دلار آمریکا در رده‌های نخست و کشورهای ترکیه و روسیه با کمتر از 20000 دلار آمریکا در رده‌های آخر هستند. همانگونه که دیده می­شود، در بیشتر کشورهای پیشرفته تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل بسیار قابل توجه است و کشورهای کمتر توسعه‌یافته (و بیشتر بلوک شرق) تفاوت بسیاری با آنها دارند.

1-2- هزینه کل تحقیقات:

تحقیق و توسعه می‌تواند پدیدآورنده فرصتهای تجاری جدید باشد و سبب رشد کارآفرینی و شرکت‌های کوچک و متوسط شود.[2] در شکل(4-2) هزینه کل تحقیقات در کشورهای اروپایی مقایسه شده است. بر این اساس، کشورهای اروپایی پیشرفته که در شمار 7 کشور صنعتی جهان هستند(آلمان‏، فرانسه، انگلستان و ایتالیا) اهمیت ویژه‌ای به تحقیق و توسعه می‌دهند و هزینه‌های هنگفتی را صرف آن می‌کنند. پس از این کشورها دیگر کشورهای پیشرفته اروپا، از جمله سوئد و هلند هستند، اما بیشتر کشورهای عضو بلوک شرق هزینه‌های بسیار اندک به این کار اختصاص می‌دهند.

1-3- توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز برای توسعه کسب و کار:

این شاخص از شاخص‌های مهم برای ارزیابی کارآفرینی است. در واقع، هرچه توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز در کشوری بیشتر باشد، توسعه کسب و کار و در نتیجه کارآفرینی در آن کشور بیشتر خواهد بود.[2]، شکل (2-2) این مقایسه را نشان می­دهند. برای مقایسه این توانایی کشورها بر اساس مقیاس10-1 امتیازبندی شده‌اند. این مقایسه نشان می‌دهد که کشورهای پیشرفته دارای توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌ آمیز خوبی برای توسعه کسب و کار هستند و بیشتر کشورهای عضو بلوک شرق سابق توانایی کمتری در این زمینه دارند.

1-4- چگونگی درک مدیران کشور از کارآفرینی:

با توجه به اهمیت عملکرد مدیران در تدوین خط مشی‌ها و اجرای برنامه‌ها که در گسترش و ترویج کارآفرینی مهم و کارساز است، شاخص چگونگی درک مدیران کشور از کارآفرینی می‌تواند اثر بسزایی در تحقق این هدف داشته باشد.  درک این مفهوم بر اساس امتیازبندی مقیاس 10-1 میان کشورهای اروپایی ارزیابی شده است. این جدول نشان می‌دهد که علاوه بر کشورهای پیشرفته، کشورهای کمتر توسعه‌ یافته اروپا و نیز کشورهای عضو بلوک شرق توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند و مدیران این کشورها، اهمیت کارآفرینی را در رشد و توسعه اقتصادی، مانند کشورهای پیشرفته به خوبی درک می‌کنند. امتیازهای کشورهای مورد بررسی در این برآورد نزدیک به هم است.

علی‌رغم اینکه در کشورهای پیشرفته دنیا از اواخر دهه 1970 به بعد به موضوع کارآفرینی توجه جدی شده و حتی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه هم از اواخر دهه 1980 این موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند، در کشور ما تا شروع اجرای برنامه سوم توسعه، توجه چندانی به کارآفرینی نشده بود. حتی در محافل علمی و دانشگاهی نیز به جز موارد بسیار نادر، فعالیتی در این زمینه صورت نگرفته بود. مشکل بیکاری و پیش‌بینی حادتر شدن آن در دهه 1380 موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد. در برنامه اخیر، توسعه کارآفرینی در سطح وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فنّاوری(کاراد)، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ‌جهاد کشاورزی، صنایع و معادن و همچنین سایر مؤسسه‌ها همچون جهاد دانشگاهی به دلیل ارتباط با فعالیت‌های آنها، مطرح شده است.

متأسفانه واژه کارآفرینی که ترجمه‌ای از کلمه Entrepreneurship است، موجب گردیده است که معنی ایجاد کار و یا اشتغال‌زایی از این واژه برداشت ‌شود. در حالیکه کارآفرینی دارای مفهومی وسیعتر و با ارزش­تر از اشتغال‌زایی است. این برداشت ناصحیح از مفهوم کارآفرینی و همچنین وجود نیروی انسانی بیکار در جامعه بویژه در بین دانش‌آموختگان دانشگاهی، موجب شده بسیاری از سیاست­هایی که برای توسعة آن اتخاذ شده و نیز در بخشنامه‌ها و سخنرانی‌های مسئولان در این خصوص، صرفاً جنبة اشتغال‌زایی برای آن در نظر گرفته شود. در حالیکه کارآفرینی دارای پیامدهای مثبت و مهم دیگری همانند:

 بارورشدن خلاقیت‌ها،

 ترغیب به نوآوری و توسعة آن،

 افزایش اعتماد به نفس،

 ایجاد و توسعة فنّاوری،

 تولید ثروت در جامعه

و افزایش رفاه عمومی است و در صورتیکه فقط به جنبة اشتغال‌زایی آن توجه شود، از سایر پیامدهای آن بی‌بهره خواهیم ماند.

در کشور ما اکنون، به رغم داشتن جمعیتی هوشمند و مستعد و نیز برخورداری از منابع طبیعی فراوان، تولید ناخالص داخلی (GDP) در سطح پائین است، شمار قابل توجهی از نیروهای جوان و حتی تحصیلکرده از امکان اشتغال بی‌بهره‌اند و بر اولویت ایجاد کار در دیگر فعالیت­های دولتی در سطوح گوناگون تأکید می‌شود. افزون بر این بسیاری از شرکت‌ها، به سبب بهره‌وری اندک، فقدان تقاضا و غیره در آستانه تعطیلی هستند و رقابت کشور هم در بازارهای جهانی اندک است، از این رو، امروزه «توسعه کارآفرینی» رویکردی  بسیار ضروری برای جامعه است.

شاخص­های شناسایی کارآفرینان فردی

 

 

شاخص­های شناسایی سازمان  کارآفرین:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 

 

 

 

 

 

معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال

دفتر توسعه امور کارآفرینان

اسفند 1386

«آیین­نامه داخلی جلسه­های هم­اندیشی مسئولان دفاتر کارآفرینی و اشتغال دستگاه­های اجرایی»

مقدمه- ضرورت تشکیل جلسه­ها

با عنایت به اهمیت تصمیمات متخذه و سیاست­های موضوعه در نشست­های هم­اندیشی مسئولان دفاتر کارآفرینی و اشتغال دستگاه­ها در ابعاد اجرائی و نظارتی و نظر به ایجاد وحدت رویه در تصمیم­گیری­ها که مآلاً موجب افزایش بهره­وری و بازدهی جلسات مذکور شده و شرایط لازم را برای پیشبرد اهداف دفاتر و انجام هرچه بهتر و دقیقتر وظایف مندرج در شرح وظایف پیوست مصوبه شماره 50876 /ت 33913 هـ مورخ 25/8/1384 هیئت وزیران موضوع تاسیس و راه اندازی دفاتر کارآفرینی و اشتغال در وزارتخانه­ها و سازمان­ها، آیین­نامه داخلی جلسات هم­اندیشی مسئولان دفاتر کار آفرینی و اشتغال وزارتخانه‌ها و سازمان­ها به شرح زیر تصویب گردید:

ماده 1- اعضاء جلسات هم­اندیشی

جلسات هم­اندیشی مرکب از نمایندگان کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها که طبق مصوبه مذکور، حسب ضرورت و بنابر اعلام وزارت کار و امور اجتماعی موظف به تاسیس و راه اندازی دفتر کارآفرینی و اشتغال در دستگاه متبوع شده‌اند، تشکیل می‌گردد.

تبصره - نمایندگان عضو در این جلسات (و جانشین ایشان) بر اساس اعلام کتبی وزیر یا بالاترین مقام مسئول سازمان معرفی شده و مستقیماً زیر نظر وی به انجام وظایف مربوطه می‌پردازند.

ماده 2- وظایف:

1- هماهنگی در خصوص بررسی و مطالعه در جهت چگونگی ایجاد و توسعه اشتغال با رویکردهای کارآفرینانه در بخش­های مرتبط با اهداف دستگاه­های ذیربط و ارائه راهکارهای مناسب در این زمینه به دستگاه متبوع و وزارت کار و امور اجتماعی

2- هماهنگی در جهت شناسایی وضعیت موجود اشتغال و نیازهای بازارکار در بخش­های مرتبط با دستگاه و ارائه نتایج حاصل به وزارت کار و امور اجتماعی جهت بهره­برداری در تنظیم بازار کار کشور

3- ارائه راهکارهای جلب مشارکت بخش غیردولتی در فعالیت­های اشتغالزا و درآمدزا و ایجاد کسب و کارهای نوین و توسعه زمینه­های صدور کالا و خدمات فنی و مهندسی و نرم افزاری

4- هماهنگی برای شناسایی نیازهای مهارتی نیروی کار و همچنین ساز و کارهای لازم برای جلوگیری از کاهش فرصت­های شغلی ناشی از اجرای سیاستهای مختلف دستگاههای متبوع

5- نظارت عالیه بر پایش اشتغال ایجاد شده از توزیع کارآمد اعتبارات وجوه اداره شده و تسهیلات بانکی

6- هماهنگی در جهت اجرای طرح­های مطالعاتی و پژوهشی در زمینه اشاعه فنّاوری­های نوین و کسب و کارهای کارآفرینانه

7- تسهیل شرایط و زمینه­سازی لازم برای اجرای هرچه بهتر وظایف و ماموریت­های ارجاعی از طرف وزیر کار و امور اجتماعی

8- آینده نگری و آینده پژوهی در جهت شناخت و افزایش ظرفیت­های مختلف بخشی و فرابخشی دستگاه­های متبوع به منظور برنامه‌ریزی سیاست­گذاری و نظارت بر امر اشتغال و کارآفرینی

9- نظارت بر فرآیند مطالعه و بررسی و کارشناسی طرح­ها و ایده­های کارآفرینی در دستگاه­های اجرائی

10- نظارت بر فرآیند جمع­آوری آمار و اطّلاعات مرتبط با کارآفرینی و اشتغال که در دستگاه­های اجرائی تهیه می‌شوند.

11- نظارت و مشارکت در فرآیند سیاست­گذاری و تصمیم­سازی دستگاه­های اجرائی در جهت تعیین سیاستها و راهبردهای کارآفرینی و اشتغال

ماده 3- تشکیل کمیسیون تخصصی

برای بهبود پیشبرد امور و استفاده از نظرات کارشناسی کلیه دستگاه­های اجرایی ذیربط و اتقان موضوعات به لحاظ علمی، سه کمیسیون تخصصی تا پایان سال 1386 به شرح زیر تشکیل می‌گردد:

1- کمیسیون فرهنگی

2- کمیسیون اجتماعی

3- کمیسیون اقتصادی

تبصره 1- هریک از کمیسیون­های فوق حسب موضوع و (عنداللزوم) براساس تصمیم ریاست کمیسیون به منظور انجام بررسی‌ به کارگروه­های بعدی تقسیم می‌شوند.

تبصره 2- چگونگی انجام وظایف و تشکیل کارگروه­های بند مذکور به تصویب کمیسیون خواهد رسید.

ماده 4- وظایف کمیسیون

الف- بررسی و اعلام نظر کارشناسی در مورد موضوعات محوله جلسات هم­اندیشی

ب- بررسی پیشنهادها و تقاضای دستگاه­های اجرایی در رابطه با موضوعات اساسی بازار کار در زمینه­های اشتغال و کارآفرینی ارجاعی از دبیرخانه جلسات هم­اندیشی (دفتر توسعه امور کارآفرینان)

ج- ارایه پیشنهادها و راهکارهای افزایش تعامل و همکاری دستگاه­های اجرایی و حاکمیتی در رابطه با تعادل­بخشی بازار کار

د- تعیین کارگروه­های تابعه به تناسب موضوعات محوله در صورت لزوم

ه- انتخاب رئیس و اعضاء کارگروه­های مذکور

ماده 5- اعضاء کمیسیون

هر یک از اعضاء جلسات هم اندیشی حداکثر دو نفر از معاونان و یا مقامات همتراز را به عنوان عضو اصلی و جانشین وی کتباً معرفی کرده تا در جلسات کمیسیون، با حق رأی شرکت نمایند. هر دستگاه دارای فقط یک حق رأی بوده که قابل تفویض به نماینده دستگاه  دیگر نیست.

تبصره- چنانچه امکان شرکت هریک از اعضای کمیسیون یا جانشین وی در جلسه کمیسیون وجود نداشته باشد، حق رأی جلسه مزبور از دستگاه مزبور سلب می­شود.

ماده 6 - ترکیب اعضاء‌ کمیسیون­ها

الف) کمیسیون فرهنگی

1- وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری

2- وزارت آموزش و پرورش

3- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

4- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی

5- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

6- سازمان حفاظت محیط زیست

7- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

8- سازمان تربیت بدنی

9- حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی

10- دانشگاه آزاد اسلامی

ب) کمیسیون اجتماعی

1- وزارت کشور

2- سازمان بهزیستی

3- سازمان ملی جوانان

4- مرکز امور زنان و خانواده

5- بنیاد شهید و امور ایثارگران

6- بنیاد مستضعفان و جانبازان

7- وزارت رفاه و تأمین اجتماعی

8- وزارت راه و ترابری

9- وزارت مسکن و شهر سازی

10- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی

ج) کمیسیون اقتصادی

1- وزارت امور اقتصادی و دارایی

2- وزارت بازرگانی

3- وزارت صنایع و معادن

4- وزارت جهاد کشاورزی

5- وزارت تعاون

6- وزارت ارتباطات و فنّاوری اطّلاعات

7- سازمان انرژی اتمی

8- وزارت نیرو

9- وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

10- وزارت نفت

11- وزارت کشور

12- کمیته امداد امام خمینی

ماده 7- ترتیب و دفعات تشکیل جلسات

جلسات هم اندیشی  به طور میانگین هر دو هفته یک بار و در صورت لزوم یک ­هفته درمیان و جلسات کمیسیون حسب موضوع و نیاز، حداقل هر دو هفته یک بار مطابق تقویم پیوست تا پایان سال 1386 برگزار می­شود.

تبصره- هرگونه تغییرات در تقویم برگزاری جلسات به صورت موردی حداکثر(سه) روز قبل از برگزاری جلسات به اطلاع اعضاء خواهد رسید.

ماده 8- محل تشکیل جلسات 

جلسات هم اندیشی و کمیسیون­ها طبق برنامه پیوست به صورت نوبتی در هریک از سازمان­ها و وزارتخانه­ها(بر اساس درخواست دستگاه مزبور) تشکیل و مسوولیت برگزاری به عهده دفتر کارآفرینی و اشتغال دستگاه متبوع می­باشد.

تبصره- هرگونه تغییر در مکان با اعلان قبلی ( یک هفته قبل از سررسید جلسه ) امکانپذیر خواهد بود.

ماده 9- مدیریت جلسات

الف) رئیس جلسه هم اندیشی وزیر کار و امور اجتماعی

ب) دبیر جلسه هم اندیشی معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی

ج) رئیس کمیسیون فرهنگی  نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری

د) رئیس کمیسیون اجتماعی  نماینده وزارت کشور

هـ) رئیس کمیسیون اقتصادی نماینده وزارت امور اقتصادی و دارایی

و) دبیر کلیه کمیسیون­های سه­گانه نماینده وزارت کار و امور اجتماعی می­باشد.

 تبصره1- دبیر جلسات کمیسیون­ها با معرفی مدیرکل دفتر توسعه امور کارآفرینان توسط رئیس کمیسیون منصوب می­گردد.

تبصره2- در صورت غیبت و یا ترک جلسه رئیس جلسات در هریک از سه سطح هم اندیشی، کمیسیون و کارگروه یکی از اعضای دارای حق رأی به انتخاب رئیس جلسه یا سایر اعضاء، ریاست جلسه را بر عهده خواهد گرفت.

تبصره3- دبیر جلسات، حسب مورد می­تواند از افراد خارج از اعضاء‌ جلسات برای ارائه توضیحات دعوت نماید.

تبصره4- در صورتی که موضوعات و طرح­هایی که در دستور کار جلسات قرار می­گیرند، توسط دستگاه­های غیر عضو ارائه شده باشند، دبیر جلسات باید از نماینده دستگاه مزبور و یا اشخاص حقیقی و حقوقی پیشنهاد دهنده برای ارائه توضیحات تفصیلی در خصوص مورد، دعوت به عمل آورد.

ماده 10 – شرایط رسمیت یافتن جلسات

جلسات در سه سطح هم اندیشی، کمیسیون و کارگروه با حضور نصف به اضافه یک اعضاء رسمیت
می­یابد.

تبصره- چنانچه پس از زمان مشخص شده در دعوتنامه­های ارسالی تعداد حاضرین به حد نصاب یاد شده نرسد، اعضای حاضر می­توانند با تصمیم رئیس در قالب صورتجلسه­ای نسبت به تعطیلی جلسه و در صورت تکرار غیبت اعضاء با حذف اعضاء غایب اقدام نمایند.

ماده 11- دستور کار جلسات

در هر جلسه هم اندیشی، دستور کار آتی جلسه کمیسیون تعیین و در هر جلسه کمیسیون دستور کار جلسه آتی کارگروه­ها معین می­گردد.

دستور کار جلسات هم اندیشی نیز پس از تصویب کمیسیون به دبیر جلسات هم اندیشی ابلاغ می­گردد.

ماده 12- دارندگان حق رأی و شرایط تصویب پیشنهادها:

تصویب پیشنهادها با کسب رأی اکثریت اعضای حاضر دارای حق رأی در جلسات می­باشد. ضمناً تعداد آرای لازم برای تصویب موضوعات نباید از 5 رأی کمتر باشد.