استفاده از اینترنت در کشورهای در حال توسعه
همانگونه که
استفاده از اینترنت فراتر از جوامع تحقیقاتی و دانشگاهی گسترش مییابـد تـأثیر آن
بـر توسعه کشورهای در حال رشد میباید از نزدیک بررسی گردد. این بخش تعامل میان
ابعـاد مختلـف توسعه که در بخش قبل مورد بحث قرار گرفت و استفاده از اینترنت را
مورد بررسی قرار میدهد. این مسائل را تحت ابعاد وسیعتر بهرهوری اقتصادی، زیرساخت
ارتباطات دور، عدالت اجتمـاعی، هویـت فرهنگی، توانمند ساختن گروههای به حاشیه
رانده شده، مردمسالاری و توسعه پایدار مورد بحث قرار میدهیم. امروزه بهرهوری
اقتصادی و توسعه زیرساخت اتصالات تجـاری رشـد یابنـدهتـرین اجـزاء اینترنت هستند
چرا که شرکتهای هر چه بیشتری ارتباطات نزدیکتری با مشتریان، همکاران تجـاری،
فروشندگان و منابع اطلاعاتی از طریق شبکه برقرار میکنند (پرس 1996 (البتـه تـا
امـروز تحقیقـات کمی درباره تأثیر استفاده از اینترنت توسط سازمانهای تجاری در
کشورهای در حال توسعه صـورت گرفته است. هر چند که بسیاری از صاحبنظران فکر میکنند
که اینترنت بیانگر ابزاری بـرای بهبـود بهرهوری اقتصادی است. به عنوان مثال بانک
جهانی میزان بازگشت به اقتصـاد محلـی را بـین 13 و و همکاران (1997 (پیشبینی
میکنند کـه اینترنـت 1 20 %تخمین میزند (بانک جهانی 1995 (جایارام شرکتهای محلی را
قادر میسازد محصولات و خدمات خود را در خارج عرضه و بنابراین بر یکـی از مهمترین
موانع رقابت جهانی که رودرروی کشورهای در حـال توسـعه اسـت غلبـه نماینـد. آنـان
مشاهده نمودند که برای شرکتهای هندی دادن آگهی به صورت چاپی بـه طـرز بازدارنـدهای
گـران 2 است، در حالیکه آگهی در اینترنت
نسبتاً ارزان است. در مطالعه اخیـر در مـورد آرژانتـین بوتـازونی (1197 (در کنار چیزهای دیگر گزارش میدهد که هر چنـد تعـداد
کـل شـرکتهـای آرژانتینـی کـه پایگاههای اینترنتی برقرار کردهاند فقط بخش کوچکی از
تعداد کل مشاغل آزاد در کشـور اسـت ایـن شرکت ها عرضه بسیار بیشتری در بازارجهانی
داشتهاند. اتصال با شـبکه همچنـین نویـدبخش بهبـود همکاریهای منطقهای و
رقابت در دادوستد و تحقیقات است. بازار عـادی بـرای آفریقـای جنـوبی و شرقی (ESA COM (و کنفرانسهای سازمان ملل در مورد آموزش و
توسعه (UNCTAD (هر دو درباره
تأثیر بالقوه مثبت شبکههای اطلاعات تجاری بـر تجـارت درون منطقـهای و بیـرون
منطقـهای اظهارنظرهایی نمودهاند.
اما علیرغم توان
بالقوه اتصال اینترنتی برای فعالیت تجاری، شواهدی وجـود دارد کـه بیـان مـیدارد
بازگشت سرمایه در سرمایهگذاری فنآوری اطلاعات سازمانهای کشورهای در حال توسعه،
ضـعیف 3 است. مثلاً، پیمایشی که اخیراً
توسط دیوان و کرامر (1998 (صورت گرفت نشـان
مـیدهـد کـه بـه همراه سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات، این نیاز وجود دارد که
اطمینان حاصـل شـود سـازمانهـا توان بازسازی خود را به منظور ارتقاء کارایی و
ثمربخشی دارند. کشورهایی با تواناییهـای مـدیریتی قوی مانند اقتصادهای جدیداً
صنعتی شده جنوب شرق آسیا قادر بودهاند توان رقابتی بودن را کسب و حفظ نمایند و
پایهای رضایت بخش برای هماهنگ ماندن با آهنگ پیشرفت ساختهاند. آنان اینکـار را به
وسیله وقف تلاشهای بسیار در بررسی روندهای مدیریتی بومی انجام دادهاند (مونتیلگر 1 (1996 این یافتهها نشان میدهد که تحقیقات بیشتری در مورد
راهی که اینترنت بر فعالیتهای اقتصادی اثـر میگذارد، بر اینکه چگونه مهارتها و
قابلیتها میتواند جمع گردد تـا بـا مشـکلات محلـی و ملـی مبارزه شود، و در این
مورد که چرا برخی از ابتکارات در اسـتفاده از اینترنـت موفقـتآمیـز بـوده در
حالیکه دیگران شکست خوردهاند مورد نیاز است.
بهداشت
اکنون شروع به
مشاهده کاربرد شبکهها در مراقبتهای بهداشتی کشورهای در حال توسعه کـردهایـم. (سلامت) است کعه مراقیبن بهداشتی در16 کشور افریقایی و
4 2 یک مثال در این مورد شبکه بهداشت کشور آسیایی را با یکدیگر و با همکاران خود و
بانکهـای اطلاعـاتی در کشـورهای توسـعه یافته
متصل مینماید اینکار با استفاده از تفاهم نامههای ارتباطاتی مختلف انجام
شده است
شبکه، پست
الکترونیک، فهرست پیشکار انتشارات الکترونیکی و دسترسـی بـه بانـک اطلاعـات را فراهم
مینماید. مثال دیگر فهرست پستی برنامه کنترل بیماریهای بروزکننده است که در طول
شـیوع ویروسEbola در زئیر در سپتامبر 1993 ایجاد
شد. امروزه این شـبکه بـیش از 1600 عضـو در 80 کشور دارد. گروه در آغاز در مورد
شیوع در 1976 شنید و اطلاعات مربوطه را به سازمانهای مختلف بهداشت بینالمللی
انتقال داد. دادوستد اطلاعات با کشورهایی که در آنها این بیمـاری بـوده صـورت گرفت
و به این کشورها کمک شد پیشرفت ویروس و خطر بیماری را کنترل نمایند. به عنـوان
مثـال زامبیا قادر بود که با استفاده از اینترنت جزئیات مربوط به موارد مشـابه در
منطقـه کاپربلـت (کمربنـد مس) کشور را بررسی نماید (پرس 1996 (به طور کلی بیشـترین
ارتبـاطی کـه در «شـبکه بهداشـت» صورت میگیرد توسط کشورهای در حال
توسعه برای ارتباط با منابع اطلاعـاتی کشـورهای توسـعه یافته است. ارتباط
بینالمللی در میان خود کشورهای در حال توسعه هنوز بسیار کم است هر چند که شخص
میتواند شبکه سازی مفید بسیاری و کاربردهای بهداشتی آن در کشـورهای در حـال توسـعه
راز تصور نماید جائیکه پزشکان و یا سایر کادر پزشکی با پای برهنه برای خدمت به جوامـع
فقیـر و مناطق حومه روستایی میروند. تعداد فزایندهای از پایگاههای اینترنتی مربوط
به مطالـب بهداشـتی در افریقا به نظر میرسد به دستیابی به توسعه اجتماعی اقتصادی
دراز مدت مربوط باشـند. بـه عنـوان 1 مثال آسیرو (1998
(اخیراً دادههای تحقیق به صورت تصـادفی از 100 پایگـاه اینترنتـی مربـوط
بـه موضوعات بهداشت و سلامتی در صحرای آفریقا را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. وی
دریافـت کـه 58 %پایگاهها بانیان غیردولتی داشت و
به وسیله آنان تأمین بودجه شد و آنان بـا مجـامع آفریقـایی و دانشگاهها تماس
بسیاری داشتند.
آموزش
شبکهها در
کشورهای در حال توسعه معمولاً در دانشگاه و جوامع تحقیقاتی شروع شدند که تأثیر
آنها مثبت بوده است. به عنوان مثال پیمایشی که دراتیوپی، اوگاندا، زامبیا و سنگال
در زمینه تأثیر فنآوری ارتباطات الکترونیک انجام شده است نشان میدهد که مؤسسات
دانشگاهی و تحقیقاتی قادر به انجام طرحهای مشترک، بهبود بسیج منابع و انجام
تحقیقات بین پایگاههای دور از هم به صورتی کم هزینه بودهاند
ستفاده از
شبکهها برای مدارس ابتدایی و متوسط نیز مثالهای جالبی را نشان میدهد. دو کشـور کـه
مثالهای خوبی از شبکه های آموزشی دارند کشورهای کوبا و شیلی هستند. هر دو آنها
پرونـدههـای قوی در زمینه سرمایهگذاری، سرمایههای انسانی دارند و به تخصیص منابع
برای شبکههای آموزشـی ادامه دادهاند. به عنوان مثال در 1992 دانشگاه کاتولیک در
شـیلی طرحـی پـنج سـاله بـرای ایجـاد و ارزیابی شبکه مدارس ابتدایی اعلام نمود.
امروزه 144 مدرسه شبکهسازی شده و هر کدام دارای بـین هستند و برخی در حال دسترسی
به ارتباط اینترنتی بوده و شبکه خدمات 2 3 تا 10 کامپیوتر و اینترنت متنوعی را
فراهم مینماید. روزنامههـای خبـری دانـش آمـوزی و معلمـی، نـرمافزارهـای آموزشـی،
یادداشتهای درسی، کنفرانسهای کامپیوتری، پست الکترونیک و همچنـین بانـک اطلاعـاتی
شـبکه مورد ارزیابی قرار گرفته است و تأثیر بسیاری بر خلاقیت دانش آموز داشته است.
با تأمین بودجه بـه وسیله بانک جهانی، هدف، دستیابی به تمامی مدارس متوسط و نیمی
از مدارس ابتـدایی در کشـور تا سال 2000 است. طرح شبکهسازی مدارس کوبـا در 1987
شـروع و بـر شـرکت مـدارس منـاطق روستایی تکیه داشته است.150 مرکز در اطراف کشور پخش
هستند که 80 تا از آنهـا مـودمهـایی بـر شمارهگیری و اتصال به کامپیوترهای شخصی که
یونیکس را در هاوانا میگردانند مورد اسـتفاده قـرار میگیرد و از آنجا ارتباط با
اینترنت برقرار میشود
در سالهای اخیر
علاقه فزایندهای در استفاده از شبکههای الکترونیکی برای پشـتیبانی از یـادگیری در
سراسر دنیا وجود داشته است. اینکار به وسیله کنفرانسهای رسانه کامپیوتری و یادگیری
همکـاری و فراهم نمودن دسترسی به کتابخانههای الکترونیک و بازار آموزش چندرسانهای
صورت میگیرد (هال 1996 و پانوس 1998 (آموزش از راه دور
به عنوان روشی مؤثر برای کشورهای در حال توسعه اعلام شده است در این کشورها نیاز
به آموزش تعداد بسیاری افـراد وجـود دارد کـه از لحـاظ جغرافیـایی پراکنده هستند
البته در عین
حال برخی صاحبنظران استدلال کردهاند که نسل مطالب آموزش از راه دور گران است و
بنابراین ممکن است باعث حذف انبوه جمعیت در کشورهای در حال توسعه از این نـوع
آمـوزش گردد
کاهش فقر
مهار شبکه ها
برای ارائه خدمات به کشورهای در حال توسـعه بـه معنـای حصـول اطمینـان از ایـن
موضوع است که آن تسهیلات به نیازهای فقیرترین و محرومترین جوامع، پاسخگو باشد.
ارتباط
الکترونیکی میتواند در اداره بحرانها و کاهش فقر کمک نماید.یکی از ایـن تـلاشهـا
طـرح افریقای کبیر است که به وسیله سازمان توسعه بـینالمللـی ایـالات 2 شبکه
«ارتباطات الکترونیک شاخ متحده تأمین بودجه میگردد. هدف آن اتصال دولتهای عضو در
منطقه بـه منظـور ردوبـدل کـردن اطلاعات مرتبط با بحران است. زمینه دیگری که از
لحاظ بالقوه برای کاربرد شـبکههـای الکترونیـک مفید است. مشکل عدم تأمین غذایی در
افریقاست. یکی از مشکلات اصلی شرایط اقتصادی در افرقا، عدم تأمین غذایی است که
باعث رقابت محلی برای منابع در بین گروهها میگردد که اغلب منجر بـه جنگهای داخلی
میگردد. شبکهسازی الکترونیکی میتواند اطلاعات حیاتی را به کشاورزان، کارگران توسعه
و محققینی برساند که با بحرانهای ناشی از قحطی مبارزه میکنند (آدام 1996 ،پانوس
1998( در مسئله کاهش فقر «برنامه دهکده » مربوط به بانک گرامین 1 در بـنگلادش در نظـر دارد بـه وسـیله
2 کاهش مهاجرت از دهات به شهرها، ایجاد مشاغل مرتبط با فنآوری اطلاعـات، بـرای
منـاطق فقـر و روستایی و ایجاد آشنایی با کامپیوتر در میان جمعیت روسـتایی کشـور،
فقـر را کـاهش دهـد.(بانـک است که در 1990 به عنوان آزمایشی در هند ایجاد شـد. 3
گرامین 1998 (مثال دیگر شبکه زنبور عسل این شبکه الکترونیکی در نظر دارد خزانه
دانش بومی را ایجاد و ابتکارات غنی از لحاظ دانش عامه را در درون یک منطقه به
یکدیگر مرتبط نماید تا فعالیتهای درون جوامه فقیر را که هم از اقتصـادی و هم
بومشناختی دائمی هستند را ارتقاء بخشد. فنآوریهای سبز مانند آفتکشهای گیـاهی،
داروهـای گیاهی برای انسانیها و حیوانات و رنگهای گیاهی فقط برخی از ایدههای بسیار
غنی در شبکه است
برای فقرا در
جوامع در حال توسعه فقط فراهم نمودن اتصال و یا دسترسی به دانـش دارای اهمیـت
کلیدی نیست بلکه انتشار دانش اهمتی دارد که مرتبط به شرایط آنان باشد. (منسل 1988
(دانش بومی در مورد بهداشت آموزش و کاهش فقر به ندرت ثبت میگردد اما منبعی مفید
برای ایجـاد، انتشـار و انطباق فنآوری های جدید است.
توانمندسازی
گروههای به حاشیه رانده شده
اینترنت موقعیتی
را برای ارتباط مسـتقیم بـین کشـورهای در حـال توسـعه و بسـیاری سـازمانهـای
غیردولتی فعال (NGOها) ارائه مـیدهـد کـه دارای
اهـداف سیاسـی مشـترک هسـتند و بـه شـبکه الکترونیک متصل هستند. مثالهای بسیاری از
فعالانی وجود دارد که از شبکه برای توانمنـد سـاختن گروههای به حاشیه رانده شده در
سراسر دنیا استفاده کردهاند و شبکههای مردمـی بـرای ایـن هـدف ایجاد کردهاند که به
وسیله پست کردن مناظرات و سیاستگذاریها در تابلو اعلانات شبکه بـه منظـور درخواست
پاسخ و سازماندهی اعتراضات از آن استفاده میکننـد. در مثـال دیگـر سـازمان
غیردولتـی گروههای خیریه زنان از پست الکترونیک برای در تماس بودن با زنان در
بوسنی استفاده می کرد.
تماس تلفنی برای
دریافتن نیازهای آنان بسیار مشکل است اما پست الکترونیک به سـعی خـود ادامـه میدهد
تا اینکه راهی را برای انتقال پیام بیاید (آنیس 1991 ،فردریک 1994 (سازمانی که شاید واقعاً 1 به توانمندسازی گروههای به
حاشیه رانده شده در سراسر دنیا کمک میکند انجمن ارتباطات پیشـرو 2 (APC (است که در هم آهنگی توسعه و کاربرد شبکههـا، پیشـرو
در خـدمت صـلح، بـوم شناسـی، حقوق بشر و دیگر اهداف ترقی خواهانه از 1989 بوده است
(فردریک، 1994 (شبکه APC واسـطه اصلی شده است که از طریق
آن سازمانهای غیردولتی گزارشات و اسـناد رسـمی بـرای دخالـت در سیاستگذاری را کسب
میکنند. تا آگوست 1995 هیجده شبکه عضو در خدمت بیش از 31000 فعال سیاسی، آموزش
دهنده گان و سازمانهای غیردولتی در بیش از 133 کشور بوده است.
در سپتامبر 1995
،به APC ردیف یک موقعیت مشاوره با شورای
اقتصادی و اجتماعی سازمان ملـل اعطا شد که آن را قادر میسازد نمایندهای دائمی در
اجلاس سازمان ملل داشته باشد.شـبکه بـر روی شبکهای از گروههای مردمی در حال
شکلگیری است و این به دلیل آن است که نه تنهـا مـردم فقیـر بهتر سازماندهی شدهاند
بلکه با یکدیگر، دولت و مردم در خارج از کشور ارتباط بهتری دارنـد. ایـن شبکه های
اجتماعی جدید که به وسیله ارتباطات الکترونیک جدید اعمال میشود میتواند کانالهای
قدرتمند بیان سیاسی ایجاد نماید. البته تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا نشان دهد
چه انـدازه ایـن شبکههای دانش به توسعه در کشورهای مختلف کمک کردهاند.
مردم سالاری
رواج سازمانهای
مردم سالار در یک کشور مقیاسی کلیدی برای رشد اجتمـاعی ــ اقتصـادی اسـت همانگونه
که در شاخصهای توسعه اخیر بازتاب یافته است. برخی نویسندگان استدلال کردهاند کـه اتصال
اینترنتی باعث بالا رفتن مردمسالاری میگردد.
مولر و تن بیان
داشتهاند که اینترنت به وسیله ایجاد ارتباط بین مردمی که تحت سلطه مستبدانه زندگی
میکنند و ایدهها و اطلاعات بیرونی و همچنین به وسیله قادر سـاختن آنهـا بـه
مشـارکت ایـدههـا و هماهنگ کردن فعالیت سیاسی در درون کشورهای خود مردم سالاری را
ترغیب مینماید.
به عوان مثال در
طول کودتای مبادرت شده در آگوست 1991 در روسیه، APC از طریق
دولتهـای بالتیک ارتباط باNordnet در سوئد و از
آنجا به GreenNET در لندن را
برقرار نمـود کـه از ایـن طریق شبکه بازی با بقیه شبکه APC ایجاد
شده که باعث میشد جریان اطلاعات از مسکو و لینگراد برقرار باشد. به طریقی مشابه از
شبکه برای ارتباطات بینالمللی و درون کشـوری در طـول وقـایع در میدان تیان من در
1993 استفاده گردید. این دقیقاً مشکل بودن سانسور سیاسی در شبکه است کـه آن را
ابزاری ارزشمند برای فعالان و روزنامه نگاران درگیر در موضوعات سیاسی حساس نموده
است.
البته این آزادی
بیان که از طریق اینترنت ایجاد شده است معضلی جدی را برای نظامهای مستبد ایجاد
نموده چرا که ساختار کنترلی آنان را به خطر میاندازد.
در بسیاری از
بخشهای دنیا کنترل شدید دولت بر ارتباطات الکترونیک وجود دارد. به عنوان مثال در
چین، سنگاپور و ویتنام برنامههایی برای کنترل اطلاعاتی که اینترنت وارد مرزهای
آنان میکند، اعـلام گردیده است وزیر پست و ارتباطات دور چین اعـلام نمـود کـه بـه
وسـیله اتصـال اینترنتـی، آزادی صددرصد اطلاعات، مورد نظر نیست. اما هنوز معلوم نیست
که چنین در نظـر دارد چگونـه بـه ایـن موضوع بپردازد
برنامههای
سنگاپور ارائه دو یا سه سطح از فیلتر است که سطوح مختلف سانسور برای دانشگاهیهـا،
افراد در مسائل تجاری و عامه مردم را اعمال نماید.برای بررسی ارتبـاط بـین آزاد
بـودن اطلاعـات و مردم سالاری انجام تحقیقاتی مـورد نیـاز اسـت. بهبـود ارتباطـات
دور و اینترنـت بـه توانـاییهـای دولتهای استبدادی در محدود نمودن جریان اطلاعات
آسیب میرساند