بهبود پورتال

اول بپرسید، بعد بخرید

 علی‌اکبر عجمی‌ثالث

گاهی‌اوقات در روزنامه‌ها یا نشریات به صفحه نیازمند‌ی‌ها آن مراجعه کنید تا خودروی دست دومی را خریداری کنید. شاید پرسیدن چند سوال تلفنی شما را از مراجعه بی‌نیاز کند، اما نحوه پاسخ گفتن به سوالات هم بسیار راهگشااست.

اغلب پاسخ به این هشت سوال که در پی می‌آید، برای غربی‌ها اهمیت دارد:

1. خودرو چه رنگی است؟ این سوال مثل صحبت کردن در مورد آب و هوا میان دو فرد غریبه‌ای است که تازه با هم آشنا شده‌اند و حرف یا موضوع مشترکی برای گفتن پیدا نمی‌کنند اما به هر حال این سوال به درد این‌که سر حرف باز شود، می‌خورد. به‌دنبال سوال حتماً می‌پرسید وضع ظاهری بدنه چطور است؟

2. به چه امکاناتی مجهز است؟ چند در دارد، دنده‌های آن دستی است یا خودکار، ترمز آن ABS است، سیستم سرد و گرم‌کننده، تهویه، کیسه هوا، لوازم صوتی، بالابر خودکار، آینه‌های جانبی، سان‌روف و غیره دارد یا نه؟

3. آیا خودرو دست اول است یا چند دست گشته است؟ هراندازه خودرو بیشتر دست به‌ دست شده باشد، مطلوبیت آن کمتر است. به هر حال برای فروختن یک خودرو، هزاران دلیل وجود دارد.

4. از آن خودرو چند نفر استفاده می‌کنند؟ مسلماً هر چه تعداد استفاده کننده‌ها کمتر باشد احتمال سلامت آن بیشتر است.

5. تا به حال صاحب خودرو چند کیلومتر مسافت را با آن پیموده است؟ اگر در سال بیش از 20هزار مایل یا کمتر از 5 هزار مایل از خودرو استفاده شده باشد، جای شک و تردید وجود دارد. شاید تعجب کنید، اما میزان کیلومتر رانده شده بیشتر، نشانه سلامت بیشتر خودرو‌است، بخصوص که نشان می‌دهد خودرو بیشتر با دنده سبک و در بزرگراه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. خودروهایی که در ترافیک رانده می‌شوند، فرسودگی بیشتری دارند.

6. آیا خودرو تا کنون تصادف کرده است یا نه؟ در این‌صورت باید دید چقدر برای بازسازی آن خودرو هزینه شده و خدمات بازسازی آن را چه شرکتی انجام داده است. اغلب بهتر است از خرید خودروهای تصادفی صرف نظر کنید چون معمولاً در تصادف‌ها بعضی از بخش‌های خودرو به شکل جبران‌ناپذیری آسیب می‌بینند.

7. آیا صاحب خودرو سابقه‌ای از خدمات و تعمیرات خودرو را ثبت و ضبط کرده تا در تعمیرات بعدی، تعمیرکاران بهتر از پس خدمات برآیند؟

8. گرچه سوال آخر اصولاً سوال به‌درد نخوری است اما پرسیدن آن بهتر از نپرسیدن است و آن این‌که اصلاً چرا فروشنده قصد فروش خودروی خود را دارد. مسلماً او بزرگ‌ترین عیب خودروی خود را به شما نخواهد گفت، چون به احتمال زیاد با گفتن حقیقت، ممکن است نتواند از شرّ آن خلاص شود.

نگرش ما ایرانی‌ها برای خرید خودروی دست دوم با نگرش غربی‌ها متفاوت است، اما از لحاظ یک کارشناس ایرانی برای خرید خودروهای دست دوم فاکتورهای دیگری را باید در نظر گرفت.

اولین جنبه‌ای که از اهمیت خاصی برخوردار است، سرشاسی خودرو‌است، چون خودروهای جدید فاقد شاسی هستند و امروزه مقرون به صرفه نیست که خودروها شاسی جداگانه داشته باشند. از این‌رو کارشناس خرید خودرو در وهله اول به سراغ سالم بودن سرشاسی خودرو می‌رود، زیرا معتقد است موتور گیربکس و یا سیم‌کشی و تزئینات یا تریم داخلی خودرو بسادگی قابل تعویض یا تعمیر است اما به علت نبود شابلون‌های شاسی‌کشی در بسیاری از تعمیر‌گاه‌ها و بالا بودن عمر خودروها عموماً بعد از تصادف، شاسی‌کشی خوبی ارائه نمی‌شود و همیشه خودرو یا لاستیک‌ سایی دارد یا از تعادل کافی برخوردار نخواهد بود. اغلب کارشناسان با یک نگاه می‌توانند قضاوت کنند که سرشاسی خودرو سالم هست یا خیر.

دومین قسمتی که کارشناس خرید خودروهای دست دوم به آن توجه می‌کند، سقف خودرو‌است. سقف خودرو از حساس‌ترین بخش‌های بدنه است و در صورت بروز تصادف یا هر گونه ضربه شدید به سقف، تعمیر آن به نحوی که قابل تشخیص نباشد، تقریباً غیرممکن است. در بازار ایران خودروهایی که دارای سقف چرمی هستند، مشتری کمتری دارند چون در صورت بروز هر گونه تصادف اعم از ضربه، برخورد یا افتادن باربند، صاف کردن سقف صدمه دیده، بدون ایجاد موج امکانپذیر نیست. بنابراین، ترجیح می‌دهند به‌دنبال خودروهایی باشند که سقف آنها چرمی نیست.

معمولاً مشتری‌ها نیز کمتر به سراغ خودروهایی می‌روند که سقف آنها شیشه‌ای یا در اصطلاح «Sunroof» است.

برخلاف کارشناسان خارجی که در وهله اول به سراغ رنگ می‌روند، کارشناسان داخلی در مرحله سوم، رنگ خودرو را مورد بررسی قرار می‌دهند. این کارشناسان با یک نگاه قادرند تشخیص دهند که کدام بخش بدنه آسیب دیده یا بطور کلی تعویض شده است. بعضی از رنگ‌ها که در کارخانه خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند به دلیل استفاده از رزین‌های مختلف و به‌کارگیری مواد آلی مرغوب در آنها، قیمت تمام شده خودرو را بالا می‌برند. در مورد خرید خودروهای دست دوم یک کارشناس ترجیح می‌دهد خودرویی را خریداری کند که رنگ آن خودرو متالیک یا ورنی نباشد، زیرا در صورت نیاز، تهیه رنگ مخصوص برای بخش‌های آسیب‌ دیده به مراتب دشوارتر است.

از نظر بعضی از مشتری‌ها، رنگ‌ پریدگی سقف خودرو یک مزیت محسوب می‌شود، چون نشان از فابریک بودن و سلامت سقف دارد. در نهایت، رنگ خودرو به سلیقه مشتری هم بستگی دارد. کارشناس خرید خودرو به رنگ فقط از جنبه‌های سلامت بدنه توجه می‌کند، البته توجه به این نکته نیز مهم است که در صورت نیاز به رنگ‌آمیزی خودرو، تهیه آن رنگ به سهولت و با کیفیت کارخانه امکانپذیر باشد. شاید اسناد و مدارک، مهم‌ترین بخش در رابطه با خرید خودروی دست دوم باشد. یک کارشناس خرید خودروی دست دوم ناخودآگاه در مرحله چهارم به سراغ این مورد می‌رود و مهم‌ترین سوال او این خواهد بود که اتومبیل چند دست گشته است. هر چه تعداد صاحبان و استفاده‌کنندگان از خودرو کمتر باشد، این ویژگی، مزیتی برای خودرو به‌حساب می‌آید. در ایران کسی برای کیلومتر و میزان کارکرد خودرو اهمیت زیادی قائل نمی‌شود، چون معیار دقیق و قابل اعتمادی در مورد میزان کارکرد خودرو نیست. از سویی چون در ایران خودروها دارای پرونده تعمیراتی نیستند و صاحبان خودرو کلیه تعمیرات انجام شده را به ثبت نمی‌رسانند، معمولاً خریداران نباید به گفته‌های فروشندگان بسنده کنند. البته هرچه زمان بیشتر پیش می‌رود فرهنگ حفظ پرونده تعمیراتی نیز بیشتر جا می‌افتد. در آینده، مردم به همان اندازه‌ای که مدارک سلامت پزشکی خود را ضبط و حفظ می‌کنند تا پزشک معالج هنگام معاینه و درمان براحتی در مورد پیشینه یا سابقه بیماری‌های فرد اطلاع پیدا کند و در تصمیم‌گیری، دقیق‌تر و سریع‌تر عمل کند، مدارک تعمیرگاهی خودروی خود را نیز حفظ خواهند کرد تا هنگام فروش خودروی خود آن را ارائه کنند. در بسیاری از موارد، ارائه همین مدارک دال بر سلامت خودرو نیز هست.

شاخص بعدی که یک کارشناس به آن توجه می‌کند، وضعیت تریم داخلی خودرو بخصوص صندلی‌ها و داشبورد و صفحه کیلومتر شمار است. روکش صندلی‌ها حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. فنرهای صندلی باید سالم باشد، صندلی‌ها در محل خود لقّی نداشته باشد، شکستگی، در رفتگی و پارگی روکش صندلی میزان استفاده از خودرو را تا اندازه‌ای مشخص می‌کند. آزمایش چراغ‌های هشداردهنده صفحه‌های کیلومتر شمار، سرعت سنج و غیره از اهمیت خاصی برخوردار است.

زمانی که کارشناس از سلامت سرشاسی، سقف، رنگ و تریم داخلی مطمئن شد، نوبت به آزمایش خودرو می‌رسد. او موتور را در حالت سرد امتحان می‌کند، سپس در حالت گرم بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد. هنگام آزمایش باید دقت کرد در صندوق عقب وسایل اضافی موجود نباشد. یک کارشناس خبره مانند یک متخصص قلب، به صداها (که در اصطلاح پزشکی سوفل نامیده می‌شود) حساس است. هر صدا هنگام رانندگی معنای خاص خود را دارد. صدای موتور، صدای گیربکس و صدای خودرو هنگام دور زدن، از جمله نکته‌هایی است که کارشناس به دقت به آن توجه می‌کند. او از مشتری می‌خواهد یک بار خودرو را در مقابل چشمان وی به حرکت درآورد، تا بتواند هنگام دور شدن خودرو تشخیص دهد خودرو و چرخ‌ها در یک راستا قرار دارند یا نه.

اغلب هنگام آزمایش خودرو، صاحب آن ساکت نمی‌ماند و اطلاعاتی به خریدار می‌دهد. گاهی ساکت ماندن فروشنده کارشناس را کنجکاوتر می‌کند تا بررسی‌های خود را دقیق‌تر انجام دهد زیرا در مواقعی ساکت ماندن فروشنده به معنای مخفی کردن اشکالات خودرو‌است. کارشناس هنگام روشن بودن خودرو سری به موتور می‌زند تا از آن مطمئن شود. بعضی از این اشکالات براحتی قابل رفع هستند و ضرورتی ندارد که بخاطر این اشکالات معامله به هم بخورد، اما بعضی از عیب‌ها در حدی است که باید بر سر آن به توافق رسید. برای مثال صدای «گژن پین» مهم نیست ولی صدای «یاتاقان» مهم است. صدای سوپاپ‌ها با تنظیم برطرف می‌شود ولی روغن‌سوزی (که اگر از رینگ موتور یا سیلندر باشد) قابل اغماض نیست. در عین حال اگر روغن‌سوزی از سرسیلندر، یا کاسه‌نمد ساق سوپاپ باشد، تعمیر آن سهل‌تر است.

اما در مورد گیربکس؛ اگر درحالت روشن‌بودن موتور روشن اگر با گرفتن کلاچ، بعضی از صداها قطع شود، مسلماً آن صداها مربوط به گیربکس است که باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد. شکستگی پوسته گیربکس و نشت واسکازین (کاسه‌نمدها) ، خرابی و کچلی رولبرینگ‌ها و بلبرینگ‌‌ها، بیروزن زدن دنده‌ها، جا نرفتن یا به‌سختی جا رفتن دنده‌ها (که ممکن است مربوط به کلاچ یا مربوط به گیربکس باشد). توسط کارشناس بررسی می‌شود. در مرحله بعدی چرخ‌ها، ارتفاع لاستیک، سیبک‌ها، میل‌فرمان، جعبه فرمان و کمک‌فنرها بررسی می‌شوند.

در صورتی که موارد فوق بی‌عیب یا عیب آنها در حد قابل قبول بود، خودروی مورد نظر تقریباً حائز شرایطی است که متناسب با هزینه و شرایط طرفین قابل معامله است.

برای خرید خودرو بعضی از خریداران پارامتر‌های دیگری را نیز لحاظ می‌کنند. به‌عنوان مثال سرعت خودرو، ایمنی و مقاومت در برابر تصادف، مصرف کم بنزین، آیرودینامیک بودن، قدرت و شتاب، رنگ دلخواه، جادار بودن در عین حال جمع و جور بودن به‌نحوی که مشکل پارک پیدا نکند و سهل بودن رانندگی و غیره؛ در عوض عده‌ای دیگر به فاکتورهای دیگری توجه می‌کنند، از جمله این‌که خرید و فروش آن خودرو آسان و لوازم یدکی آن در دسترس و ارزان باشد، تعمیرات آن پیچیده نبوده و در همه مکان‌ها امکانپذیر باشد. به بیانی دیگر، خودروی شناخته شده‌ای خریداری کنند که عموم مردم از آن استفاده می‌کنند. در عین حال کسانی هم پیدا می‌شوند که متضاد با این دسته فکر می‌کنند و می‌خواهند خودروی آنها لنگه نداشته و منحصر به فرد باشد.

عده‌ای از خریداران مشتاق خرید خودروهای قدیمی و کلکسیونی و در عین حال سالم و دست نخورده هستند اما از لحاظ جامعه آماری تعداد این افراد انگشت شمار است. معمولاً هیچ‌کس دوست ندارد خودرویی خریداری کند که صاحب اول و آخرش باشد. مطمئناً هر روز خودروهای جدیدتر و زیباتر و با کارایی بیشتر به بازار عرضه می‌شوند. بنابراین، خریداران نباید دست دست کنند و منتظر باشند تا مورد بهتری نصیب آنها شود بلکه کافی است با رعایت فاکتورهایی که از آنها نام بردیم خودروی مورد نظر خود را خریداری کنند.