بهبود پورتال

گمرک و نقش آن در تجارت الکترونیکی

 

مسعود کرباسیان*

 

ابداعات و فناوری‌های وسیع سالهای اخیر، دسترسی به امکانات ارتباطی، ماهواره‌ای و اینترنت و اثر آن بر مرزهای جغرافیایی و ضرورت‌هایی که در دنیای معاصر به وجود آمده است بر کسی پوشیده نیست. افزایش فعالیتهای برون مرزی و فعالیتهای بین‌المللی حاکی از ظهور و گسترش روابط جهانی است. این روابط به عنوان یکی از شرایط تعیین‌کننده جامعه معاصر در سراسر دنیا در حال گسترش است. جهانی شدن در عین حال هم علت است و هم معلول، به عنوان مثال بخش اقتصادی جهانی شدن که هم تأثیر می‌گذارد و هم تأثیر می‌پذیرد. یک بحث اصلی آن در بخش تجارت جهانی و افزایش حجم مبادلات تجاری است.

دنیای امروز، دنیایی است که در آن:

-    حدود 5/1 میلیارد مسافرت هوایی تجاری در سال انجام می‌شود.

-    حدود 180 میلیون کاربر اینترنت وجود دارد.

-    هزاران محصول یا فرآورده جهانی عرضه می‌شود.

-    صدها میلیون کارتهای اعتباری جهانی بکار برده می‌شود.

-    حدود 450 تریلیون (هزار میلیارد) دلار گردش ارز خارجی وجود دارد.

-    چندین تریلیون دلار سپرده‌های بانکی خارج از کشور وجود دارد.

-    60 تریلیون دلار جابجایی سالانه اوراق بهادار انجام می‌شود.

-    44500 شرکت فرامرزی با مجموعه فروش سالانه 7 تریلیون دلار فعالیت دارند.

طی پنجاه سال اخیر حجم مبادلات تجارت 12 برابر و صادرات کالاهای صنعتی 23 برابر شده است. زمان عملیات تجاری به سرعت رو به کاهش است و تجارت بدون کاغذ و الکترونیکی با سرعت بسیار زیادی رو به گسترش می‌باشد. اکنون از طریق بستر اینترنتی یا تبادل الکترونیکی داده‌ها (EDI) که روی شبکه‌های خصوصی بنا شده کالا سفارش داده می‌شود، از طریق کارت اعتباری مبلغ آن پرداخت می‌شود و توسط شرکتهای پست سریع، کالا در یک زمان کوتاه به مقصد آن ارسال می‌گردد.

رقابت در سطح جهانی افزایش یافته، دیگر در دنیا انحصار معنی نمی‌دهد و حق انتخاب خریدار گسترش پیدا کرده است. در بخش گمرک، اخیراً در اجلاس سازمان جهانی گمرک، برای افزایش امنیت از یک طرف و کاهش موانع از جانب دیگر، کشورهای پیشرفته مطرح کردند که کنترلها را صرفاً به هنگام ورود اعمال نکرده بلکه آنها را کاهش می‌دهند و در عوض کشورهایی که قصد صدور کالا به این کشورها را دارند مسئولیت کنترلی بیشتری در مبدأ پیدا می‌کنند؛ یعنی برای نزدیک کردن دو هدف متضاد کنترل و سرعت، بررسیها به گمرک ورودی محدود نشده و گمرکات صدوری نیز مسئولیت جدیدی پیدا می‌کنند. برای حضور و وارد شدن در بازار باید مقررات هماهنگی بین کشورها برقرار گردد. به همین منظور قطعنامه‌ای حاوی چندین کنوانسیون با نام «امنیت و تسهیل در زنجیره عرضه کالا و در تجارت جهانی» به‌ تصویب‌ رسیده‌ است‌.

همچنین‌، طی‌ نیم‌ قرن‌ گذشته‌ تأسیس‌ مناطق‌ آزاد تجاری‌ گوناگون‌ در سطح منطقه‌ای‌، اتحادیه‌های‌ اقتصادی‌ وگمرکی‌، انگیزه‌های‌ مهمی‌ برای‌ بازاریابی‌ و تولید برون‌ مرزی‌ بوده‌اند. در مناطق‌ آزاد و همچنین‌ در اتحادیه‌های‌ گمرکی‌، تجارت‌ کشورهای‌ عضو با تعرفه‌ صفر انجام ‌می‌شود. این‌ مناطق‌ در اکثر نقاط دنیا در حال‌ شکل‌گیری‌ هستند بویژه‌ در اروپا، مناطق‌ آزاد تجاری‌ و اتحادیه‌های‌ گمرکی‌ (که‌ در حالت‌ اخیر یک‌ تعرفه‌ خارجی‌ مشترک‌ وجود دارد وتعرفه‌های‌ داخلی‌ لغو شده‌ است‌) تا حد زیادی‌ تولید برون‌ مرزی‌ و بطور کلی‌ سرمایه‌‌گذاری مستقیم‌ خارجی‌ را تقویت‌ کرده‌اند.

برآورده‌ شده‌ است‌ که‌ در چهارچوب‌ معاهدات‌ و پیمانهای ‌منطقه‌ای‌، تجارت‌ رو به‌ افزایش‌ می‌باشد. از این‌ نظر تا سال‌ 2005 تحولات‌ مهمی‌ در سطح دنیا به‌ وقوع‌ خواهد پیوست‌؛ یعنی‌ تشکیل‌ اتحادیه‌ اروپا که‌ یک‌ زمانی‌ آرزوی‌ دست‌ نیافتنی‌ به‌ نظر می‌رسید اکنون‌ به‌ پول‌ واحد هم‌ دست‌ پیدا کرده‌ است‌ تعداد اعضاء فعلی‌ آن‌ 15کشور بوده‌ و تا سال‌ آینده‌ 10 کشور دیگر به‌ آن‌ می‌پیوندند و جمعاً تعداد اعضاء اتحادیه‌ اروپا به‌ 25 کشور خواهد رسید. همینطور نفتا و مرکورسور در آمریکای‌ شمالی‌ و آمریکای لاتین‌ یکی‌ می‌شوند. اتحادیه‌ آفریقا هم‌ همینطور است‌ آن‌ هم‌ در حال‌ بزرگ‌ شدن‌ است‌؛ یعنی‌ حجم‌ مبادلات‌ تجاری‌ داخل‌ هر منطقه‌ و اتحادیه‌ به دلیل‌ صرفه‌جویی‌ در مقیاس‌ رو به ‌گسترش‌ می‌باشد.

دیگر هر کشوری‌ بطور مستقل‌ نمی‌تواند تصمیم‌ بگیرد یکسری‌ مقررات‌ خاص‌ خود را اعمال‌ نماید برای‌ اینکه‌ سازمانهای‌ بین‌ المللی‌ متعددی‌ در این‌ زمینه‌ نقش‌ دارند و به منظور یکسان‌‌سازی‌ و وحدت‌ رویه‌، مقررات‌ وضع‌ می‌کنند و کشورهای‌ عضو این‌ سازمانها وکنوانسیونها ملزم‌ به‌ اجرای‌ مقررات‌ واحد آنها می‌باشند.

هر کشوری‌ باید برای‌ مبادلات‌ و ارتباطات‌ بین‌المللی‌ خود زبان‌ مشترک‌ و استاندارد مشترک‌ با بقیه‌ داشته‌ باشد تدوین‌ و طراحی‌ زبان‌ مشترک‌ در دنیا توسط سازمانهای‌ بین‌‌المللی‌انجام‌ می‌شود تا کشورها بتوانند از آن‌ استفاده‌ کنند.

 

تعریف WTO از تجارت الکترونیکی

براساس تعریف WTO تجارت الکترونیکی عبارت است از هر شکل تجارت که دو طرف به جای تماس فیزیکی از تجهیزات الکترونیکی استفاده نمایند. تجارت الکترونیکی شامل تجهیزات، استانداردها، قوانین‌، شبکه‌ها، پروتکلها و برنامه‌های‌ کاربردی‌ می‌گردد.

 

مزایای‌ تجارت‌ الکترونیکی‌

ـ کاهش‌ هزینه‌های‌ سربار در تجارت‌ سنتی‌ 20% ـ 10%

ـ حضور ارزان‌ در بازارهای‌ بین‌‌المللی‌

ـ بازگشت‌ سریع‌ سرمایه‌

ـ حمایت‌ از سرمایه‌‌گذاری‌ با توجه‌ به‌ باز بودن‌ محیط و استانداردها

(Open Networks & Standards)

حجم‌ کار بران‌ در اینترنت‌

ـ امکان‌ برقراری‌ ارتباط بدون‌ محدودیت‌ زمانی‌ و مکانی‌

ـ شفافیت‌ در قیمت‌، موجودی‌ کالا، تولیدکننده‌ و جایگزینی‌ کالا

 

استراتژی‌ و وظایف‌ دولت‌ها در تجارت‌ الکترونیکی‌ (تعریف‌ عمودی‌ IMBSA)

 Iـ پیشگامی‌ در ایجاد زیر ساختار  INFRASTRUCTURE

 Mـ استاندارد کردن‌ پیام‌های‌ تجاری ‌ MESSAGES

 Bـ قوانین‌ پایه‌ای‌ مانند قوانین ‌ BASIC RULE  WTO| WIPO

 Sـ قوانین‌ ملی‌ بانکی‌، گمرکی‌ و ... SECTORAL RULE

 Aـ برنامه‌های‌ کاربردی‌ در وب‌ سایت ‌ APPLICATION

بنابراین‌ استراتژی‌ و وظایف‌ دولت‌ها در تجارت‌ الکترونیکی،‌ ایجاد فضاهای‌ فرهنگی‌، حقوقی‌، اقتصادی‌، بازرگانی‌ و در نهایت‌ سیاسی‌ می‌باشد.

 

انگیزه‌ها، الزامات‌ و منافع‌ ناشی‌ از ایجاد گمرک‌ الکترونیکی‌

کنوانسیون‌ کیوتو، پایه‌ اصلی‌ رویه‌های‌ گمرکی‌ در تمام‌ دنیا است‌. قانون‌ امور گمرکی‌ که‌ گمرک‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران تهیه‌ و به‌ هیأت‌ دولت‌ ارائه‌ داده‌ است‌ براساس‌ همین‌ الگو تهیه‌ شده‌ است‌. بر اساس‌ این‌ کنوانسیون ‌و توصیه‌های‌ سازمان‌ جهانی‌ گمرک‌ (WCO)، به ‌161 کشور دنیا به سمت‌ ایجاد گمرک‌ الکترونیکی‌ حرکت‌ می‌نماییم‌.

 

الف‌ ـ ظهور تجارت‌ الکترونیکی‌ در تجارت‌ جهانی‌

برآورد می‌گردد در سال‌ 2003 یک‌ چهارم‌ خریدهای‌ تجاری‌ در آمریکای‌ شمالی‌ ازطریق‌ online انجام‌ خواهد شد. چشم‌ انداز تجارت‌ الکترونیکی‌ در جهان‌ متأثر از بازار فعلی‌آمریکای‌ شمالی‌ می‌باشد. در حال‌ حاضر حجم‌ تجارت‌ الکترونیکی در آمریکای‌ شمالی‌ بیش‌ از 2 برابر سایر نقاط جهان‌ می‌باشد. اروپای‌ غربی‌ تقریباً با 18 ماه‌ عقب‌ماندگی‌ با سرعت‌ و شتاب‌ بالا در حال‌ جبران‌ فاصله‌ موجود می‌باشد. در 5 سال‌ اخیر رشد تجارت‌ الکترونیکی در آمریکای‌ شمالی‌ از 7 % به‌ 24 % بالغ‌ شده‌ است‌ در اروپای‌ غربی‌ از 3% به‌ 11%، در آسیا و اقیانوسیه‌ از 2% به‌ 9%، در آمریکای‌ لاتین‌ از 2% به‌ 7% افزوده‌ گردیده‌ است‌. درسال‌ 2003 تجارت‌ الکترونیکی در آمریکای‌ شمالی‌ (آمریکا و کانادا) به‌ 3 تریلیون‌ دلار بالغ‌ خواهد شد و سایر نقاط جهان‌ 1/8 تریلیون‌ دلار خواهد بود.

با توجه‌ به‌ حجم‌ بالای‌ تجارت‌ و سرعت‌ فزاینده‌ معاملات‌ تجاری‌، گمرک‌ نیز، ناگزیر است‌ متحول‌ گردد؛ زیرا که‌ مراجعه‌‌کنندگان‌ به‌ گمرک‌ به‌ همان‌ سرعتی‌ که‌ کالاهای‌ خود را می‌خرند و حمل‌ می‌کنند توقع‌ دارند با‌ همان‌ سرعت‌ هم‌ عملیات‌ ترخیص‌ کالا در سیستم‌گمرکی‌ پیش‌ برود.

 

ب‌ ـ رقابتهای‌ داخلی‌ و بین‌ المللی‌

گمرک‌ صرفاً یک‌ سیستم‌ بازرسی‌ کننده‌ و ناظر نیست‌ اگر نتواند خدمت‌ مناسب‌ ارائه دهد تا عملیات‌ گمرکی‌ تسریع‌ گردد، بازارها از دست‌ خواهند رفت‌. به عنوان‌ مثال‌ اگر صادرکننده‌ گل‌ نتواند به‌ موقع‌ و با همان‌ سرعت‌ رقیب‌ به‌ بازار خارجی‌ دست‌ پیدا کند، دیگرموضوعیت‌ حضور در آن‌ بازار از بین‌ می‌رود؛ یعنی‌ رقیب‌ ما فرصتهای‌ بیشتری‌ دارد که‌ آن‌ بازار را به‌ دست‌ بیاورد.

 

ج‌ ـ تنوع‌ تولیدات‌ جدید و پراکندگی‌ تولید در دنیا

امروزه‌ نقش‌ اصلی‌ را در تولید، مزیت‌های‌ رقابتی‌ تعیین‌ می‌کنند. به‌ همین‌ علت‌ تولید در سراسر دنیا پراکنده‌ شده‌ است‌. مشخص‌ نمودن‌ مبدأ برای‌ کالاهـای‌ ترکیبـی‌ مشکل‌ و بعضـاً بی‌معنی‌ است‌. چرا که‌ طراحی‌ یک‌ کالا در یک‌ جا، مدلسازی‌ آن‌ در مکان‌ دیگر، تولید قطعات‌ آن‌ در محل‌ ثالث و سفارش‌ آن‌ توسط کشوری‌ خاص‌ انجام‌ شده‌ و مونتاژ قطعات‌ آن‌ در کشور دیگر صورت‌ می‌گیرد. به‌ همین‌ علت‌ مشخص‌ کردن‌ مبدأ تولید (محل‌ ساخت‌) و قواعد آن‌ برای‌ کالاها در حال‌ تغییر است‌. گمرکات‌ باید متناسب‌ با این‌ تغییر خود را آماده کنند؛ زیرا در صورتی که‌ نتوانیم‌ کشور مبدأ تولید قطعات‌ و فناوری‌ خاصی‌ که‌ در تولید هر کالا نهفته‌ است‌ را شناسایی‌ کنیم،. از نظر تعیین‌ ارزش‌ کالا و در مذاکرات‌ تجاری‌ دو یا چند جانبه‌ به مشکل‌ برخورده‌ و قادر به‌ تشخیص‌ مزیت‌های‌ خود نخواهیم‌ بود و بازار را به‌ رقبای‌ خودواگذار خواهیم‌ کرد.

 

د ـ اهمیت‌ بازنگری‌ در قواعد مبدأ

همانطور که‌ اشاره‌ شد دیگر نمی‌توان‌ برای‌ هر کالا از اتاق‌ بازرگانی‌ فرم ‌  Aصادر شود چون‌ مشخص‌ نیست‌ چه‌ بخشی‌ از آن‌ کالا، تولید کشوری‌ خاص‌ است‌ برای‌ همین‌، قواعد مبدأ یکی‌ از بحثهای‌ جدی‌ است‌ که‌ در دنیا به‌ وجود آمده‌ است‌؛ یعنی‌ حتی‌ در اتحادیه‌ اروپا هم‌ این‌ بحث‌ مطرح‌ است‌؛ چون‌ تعرفه‌ها بین‌ کشورهای‌ عضو اتحادیه‌ کم‌ شده‌، سرمایه‌ خارجی‌ در آنها حضور دارد، قطعه‌ از کشورهای‌ دیگر وارد می‌شود، مونتاژ انجام‌ می‌گردد، ارز و پول‌ در جای‌ دیگر محاسبه‌ می‌شود. مسئله‌ این‌ است‌ که ‌مبدأ کالا چگونه‌ باید مشخص‌ بشود؟

 

هـ ـ حجم‌ رو به‌ افزایش‌ تجارت‌ کشور

گمرک‌ متناسب‌ با حجم‌ معاملاتی‌ که‌ صورت‌ می‌گیرد ناگزیر است‌ روشهایی‌ مانند مدیریت‌ ریسک‌، طرح‌ انتخاب‌ مسیر مربوط به‌ کانالهای‌ سبز، زرد و قرمز و استفاده‌ از اطلاعات‌ مدیریت‌ را بکار گیرد. گمرک‌ باید روشهایی‌ را بکار گیرد تا مشارکت‌ با سایر کشورها و جلب‌ سرمایه‌گذاری‌ را امکان‌پذیر نماید. ایجاد یک‌ نوع‌ شبکه‌ الکترونیکی‌ مابین‌کشورها، این‌ امکان‌ را فراهم‌ می‌آورد که‌ فقط یکبار ارزیابی‌ها و کنترل‌ها روی‌ کالاها درکشور مبدأ صورت‌ گیرد و اطلاعات‌ لازم‌ از طریق‌ شبکه‌ به‌ کشور مقصد منتقل‌ شود.

اکنون‌ با افزایش‌ کارایی‌ کنترلها، تقلبات‌ و تخلفات‌ کاهش‌ پیدا کرده‌ و نحوه‌ آن‌ در حال تغییر است‌. مثلاً هویتهای‌ بدلی‌ در حال‌ شکل‌گیری‌ است‌. برای‌ جلوگیری‌ از تقلبات‌ سازمان‌یافته‌ مانند پول‌شویی‌ راه‌ حلهای‌ جدیدتری‌ باید اندیشیده‌ شود. از موارد دیگر که‌ اتفاق افتاده‌ است‌ کاهش‌ تعرفه‌های‌ گمرکی‌ است‌. به‌ هر حال‌ تعرفه‌ها در سطح‌ جهانی‌ از 20 درصد به‌ حدود 3 درصد به‌ طور متوسط کاهش‌ یافته‌ است‌. به‌ همین‌ مناسبت وظبفه‌ گمرکات‌ ازجنبه‌های‌ صرف‌ درآمدی‌ و حمایت‌ از تولید، به‌ جنبه‌های‌ دیگری‌ مثل‌ حفاظت‌ جامعه‌ از موارد آلوده‌، تشعشعات‌ رادیو اکتیو و رعایت‌ مسائل‌ بهداشتی‌، محیط زیست‌ و.... و مفاد کنوانسیونها مثل‌ جنبه‌های‌ تجاری‌ حقوق‌ مالکیت‌ معنوی‌، کپی‌رایت‌ و رعایت‌ استانداردها و ضوابطی‌ که‌ باید انجام‌ شود تغییر نموده‌ است‌.

 

توصیه‌های‌ WCO

سازمان‌ جهانی‌ گمرک‌ WCO مرکب‌ از 161 عضو است‌ و همسو با   WTOو بقیه ‌سازمانهای‌ بین‌ المللی‌ حرکت‌ می‌کند. حدود 51 سال‌ از عمر این‌ سازمان‌ می‌گذرد. الگوی‌پیشنهادی‌ WCO عبارت‌ است‌ از:

-    استاندارد کردن‌ ـ ساده‌ سازی‌ و یکنواختی‌ اطلاعات‌ و رویه‌ها

-    ساختار الکترونیکی‌ برای‌ Data Elementهای‌ گمرک‌

-    لحاظ کردن‌ نقطه‌ نظرهای‌ ارگانها و سازمانهای‌ بین‌ المللی‌ یعنی‌ برای‌ ایجاد یک‌گمرک‌ الکترونیک‌ باید نظرات‌ سازمانهای‌ دیگر نیز لحاظ شود از جمله‌ سیستم‌ بانکی‌ باید مقررات‌ مربوطه‌ را در نظر بگیرد.

-    تدوین‌ استانداردهای‌ مناسب‌ جهت‌ ارتباط کلیه‌ گمرکات‌ کشور

-    مراجعه‌ بازرگان‌ به‌ یک‌ سازمان‌ به‌ صورت‌ Single Window و ارائه‌ اطلاعات ‌لازم‌

-    استفاده‌ از پیامهای‌ ادیفاکت‌

-    استفاده‌ از کد 35 کاراکتری‌ UCR

 

بحثــی‌ کــه‌ در ایــن‌ چنــد ســال‌ اخیــر مطــرح‌ گــردیــد بخصــوص‌ بعــد از11 سپتامبر، بحث‌ مـبــارزه‌ بــا تــروریســم‌ اســت‌. ایــــن‌ امــــر مــــوجـب‌ شـده‌ کــه‌UNIQUE CONSIGNEMENT REFERENCE  را عمل‌ کنند یعنی‌ یک‌ کد 35 کاراکتری‌ در روی‌ محمولات‌ قرار می‌دهند که‌ محمولات‌ تا 15 سال‌ قابل‌ ردیابی‌ هستند مشخص‌ می‌شود که‌ از کجا عبور کرده‌ و کلیه‌ کشورهای‌ عضو ملزم‌ هستند که‌ از این‌ کد استفاده‌ نمایند (این‌ مبحث‌ به‌ مبارزه‌ با پولشوئی‌ مربوط می‌گردد).

به‌ لحاظ وضعیت‌ خاصی‌ که‌ کشور ما دارد نقش‌ گمرک‌ در ایجاد درآمد زیاد است‌ درصورتی‌ که‌ در تمام‌ دنیا گمرک‌ نقش‌ درآمدی‌ خود را تا حدودی‌ از دست‌ داده‌ است‌. در کشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ از سال‌ 1994 تا 1999 سهم‌ درآمد ملی‌ از واردات‌ از 1/48درصد به‌ 1/31 درصد کـاهش‌ یـافتـه‌ است‌ و در کشورهـای‌ در حال‌ تـوسعـه‌ از 23/5درصد به‌16/8 درصد رسیده‌ است‌.

 

از جمله‌ وظایفی‌ که‌ برای‌ گمرک‌ تعریف‌ شده‌

-    مبارزه‌ با قاچاق‌ مواد مخدر

-    حفاظت‌ از سلامت‌ جامعه‌

-    حفاظت‌ از فرهنگ‌ جامعه‌

-    کنترل‌ تجارت‌

-    حذف‌ موانع‌ غیر تعرفه‌ای‌

-    حمایت‌ از حقوق‌ مالکیت‌ معنوی‌

-    حفظ حقوق‌ مصرف‌ کننده‌

-    تسهیل‌ در امور گردشگری‌

-    رعایت‌ مقررات‌ مربوط به‌ کنوانسیونها و موافقت‌‌نامه‌هایی‌ مانند موافقت‌‌نامه‌

 

مالکیت‌ معنوی و Trips که‌ به‌ هرحال در مبحث‌ الحاق‌  WTOموضوع‌ مهمی‌ می‌باشد.

ـ ارائـه‌ خـدمـات‌ گمـرکی‌ در گمرک‌ الکترونیک‌ و اظهار کالا بدون‌ حضور فیزیکی‌ یا انتخاب‌ مسیر و اظهار از راه‌ دور را مطرح‌ می‌نماید.

ترخیص‌ با حداقل‌ اسناد و مدارک‌ بدون‌ مبادله‌ اسناد کاغذی‌ و امکان‌ شکل‌گیری‌Paperless در کوتاهترین‌ زمان‌ ممکن‌، توام‌ با مشتری‌ مداری‌ با بیشترین‌ کنترل‌ ممکن‌ اما نامحسوس‌، بهره‌برداری‌ از DATA WAREHOUSING در گمرک‌ به‌ همراه‌ مدیریت‌ریسک‌، امکان‌ بیشترین‌ کنترل‌ غیر محسوس‌ را به‌ ما می‌دهد. به‌ عنوان‌ مثال‌ هیچ‌ وقت‌ درفرودگاههای‌ اروپایی‌ گمرک‌ از جنبه‌ فیزیکی‌ نمی‌بینید ولی‌ می‌دانیم‌ در آنجا بیشترین‌ کنترل‌روی‌ نوع‌ کشور، نوع‌ محموله‌، زمان‌ ورود و همه‌ اینها اعمال‌ می‌گردد یعنی‌ پارامترهایی‌وجود دارد که‌ تعیین‌ می‌کند چگونه‌ مدیریت‌ خطرRisk management  توام‌ با افزایش‌کارایی‌ در تجارت‌ بین‌ المللی‌ از طریق‌ شبکه‌ الکترونیکی بین‌ کشوری‌ در عمل‌ بکارگرفته‌ شود.

به‌ این‌ دلیل‌ قرار است‌ اتحادیه‌ اروپا نقشه‌ مرزی‌ خود را بردارد و در مبادلات‌ یک‌کشور به‌ نیابت‌ از کشور مقابل‌ این‌ کار را انجام‌ می‌دهد و در جاهای‌ دیگر نیز که‌ کشورها عضویک‌ پیمان‌ منطقه‌ای‌ نیستند مانند مالزی‌ و اندونزی‌، کره‌ و ژاپن‌ گمرک‌ این‌ دو کشور از طریق‌شبکه‌ الکترونیک‌ به‌ هم‌ وصل‌ هستند. کالایی‌ که‌ از کشور مبدأ صادر می‌شود به‌ کشور مقصد اعلام‌ می‌شود که‌ این‌ کالا با این‌ مشخصات‌ و با این‌ ارزش‌ در حال‌ ورود است‌ در کشورمقصد دیگر قرار نیست‌ کالا ارزیابی‌ شود و وارد کننده‌ اظهار نامه‌ بدهد چون‌ کالا که‌ واردمی‌شود مشخصات‌ و ارزش‌ خود را از طرف‌ کشور صادرکننده‌ دارا است‌.

این‌ عمل‌ به‌ منزله‌ تبادل‌ اطلاعات‌ الکترونیکی‌ و موجب‌ کاهش‌ هزینه‌ها می‌گردد و اگر بتوان‌ کشورهای‌ همسایه‌ را قانع‌ به‌ انجام‌ این‌ ارتباط نمود. مقدار معتنابهی‌ ازحجم‌ کار کم‌ شده‌، سرعت‌ و کارایی‌ افزایش‌ پیدا خواهد کرد. اظهار قبل‌ از ورود یعنی‌ کالا قبل‌از اینکه‌ وارد شود از طریق‌ بستر اینترنتی‌ مشخصات‌ نوع‌ کالا و صاحب‌ آن‌ رابه‌ گمرک‌ اطلاع‌می‌دهند تا گمرک‌ بتواند ارزیابی‌ آن‌ را انجام‌ دهد.

 

چالشهایی که در پیش روی گمرک‌الکترونیکی ‌وجود دارد عبارت است ‌از: چالش‌ فرهنگ‌‌سازی‌

چالش‌ فناوری‌ نوین‌

چالش‌ قوانین‌ و مقررات‌

چالش‌ منابع‌ انسانی‌ و آموزش‌

چالش‌های‌ اقتصادی‌ وصول‌ درآمد

چالش‌ همکاری‌ با سایر سازمانها

چالش‌ زیر ساختارها: زیر ساختارها در ایران‌ تا اندازه‌ای‌ متفاوت‌ از بقیه‌ کشورها می‌باشد، زیرا با وجود 157 گمرک‌خانه ‌در کشور مشکل‌ جدی ‌در زمینه ‌زیر ساختارها وجود دارد.

حداکثر عملیات‌ مکانیزه‌ای‌ که‌ تا پایان‌ سال‌ انجام‌ می‌گیرد90% است‌ چون‌ در مرزهابستر لازم‌ برای‌ اتصال‌ به‌ گمرک‌ الکترونیک‌ وجود ندارد مانند گمرکات‌ میلک‌، میل‌ 73، یزدان‌، اینچه‌ برون‌، پیشین‌، دیر، دلوار و... بازارچه‌های‌ مرزی‌ و حجم‌ عملیات‌ در حد90 درصدی‌ است‌ که‌ در گمرک‌هائی‌ که‌ امکانات‌ و بسترها وجود دارد.

 

اهم‌ فعالیتهای‌ انجام‌ شده ‌در گمرک‌ ایران‌ :

ساده‌ سازی‌ و تسهیل‌ در خدمات‌ گمرکی

پیاده‌ سازی‌ سیستمهای‌ مکانیزه‌

استاندارد سازی‌ فرآیندها و رویه‌ها

-    ساده‌ سازی‌ و مدرنیزه‌ کردن‌ رویه‌های‌ گمرکی‌ (هم‌ سیستم‌ روی‌ مکانیزه‌ کردن‌ اثر گذاشته‌ وهم‌ مکانیزه‌ کردن‌ سیستم‌ را متحول‌ کرده‌ است‌).

-    سرعت در ارائه خدمات (مکانیزه کردن ایجاد یک نوع ‌بستر رایانه‌ای ‌و مکانیزه ‌در گمرک‌ است‌).

-    محاسبه‌ اتوماتیک‌ حقوق‌ و عوارض‌ (اگر 24 نوع‌ عوارض‌ به‌ طور دستی‌ محاسبه‌ می‌شد به علت‌ زمان‌ بر بودن‌ ترخیص‌ کالا از گمرک‌ با تأخیر مواجه‌ می‌شد).

-    ارائه‌ آمار به‌ روز و دقیق‌ (در 28 اسفند سال‌ 1381 برای‌ اولین‌ بار گمرک‌ موفق‌ گردیدآمار سال‌ را به‌ روزاعلام‌ نماید و در دو ساله‌ اخیرآماربه‌ سال‌ میلادی‌ و حتی‌ در مقاطع‌ ماهانه ‌اعلام‌ شده‌ است‌).

-    ایجاد فرهنگ‌ نوین‌ IT در مجموعه‌ گمرک‌.

-    تبادل‌ الکترونیکی‌ داده‌ها با سایر سازمانها.

-    استاندارد نمودن‌ رویه‌ها.

-    اظهار نامه‌های‌ مالیاتی‌ (قبلا اظهارنامه‌ها را برگ‌، برگ‌ و در سـیـستم‌ وارد می‌کـردند “Data entry” و اکنون‌ با این‌ روش‌ کل‌ مالیات‌ هرشخص‌ واردکننده ‌به ‌راحتی ‌قابل‌ محاسبه ‌است‌). نتایج‌ به‌ دست‌ آمده:

-    کاهش‌ زمان‌ ترخیص‌ کالا.

-    حذف‌ نسخه‌های‌ اضافی‌ اظهارنامه‌.

-    صدور پروانه‌ گمرکی‌ توسط رایانه‌ .

-    استفاده‌ از فرم‌ استاندارد SAD در رویه‌ها که‌ همه‌ کشورها استفاده‌ می‌کنند و یک‌ نوع‌ زبان‌ مشترک‌ است‌.

-    ارائه‌ گزارشات‌ آماری‌ لحظه‌ای‌ در کوتاهترین‌ مدت‌.

-    محاسبه‌ سریع‌ و دقیق‌ حقوق‌ ورودی‌.

-    امکان‌ برقراری‌ ارتباط با سایر سازمانها.

-    امکان‌ ایجاد تسهیلات‌ مناسب‌ جهت‌ تجار.

 

نقطه‌ نظرات‌ بازرگانان‌ و حق‌ العمل‌ کاران‌ از طرح‌ آسیکودا

بر اساس‌ نظر سنجی‌ که‌ از بازرگانان‌ و حق‌العمل‌کاران‌ از طرح‌ آسیکودا بعمل‌ آمد نتایج‌ زیر حاصل‌ شده‌ است‌.

82% سریع‌تر و دقیق‌تر

75 % کاربرد آسانتر

75 % ساده‌ سازی‌ رویه‌ها

70 % ظرفیت‌ سازی‌

67%  کاهش‌ زمان‌ ترخیص‌ کالا

79 % عدم‌ تمایل‌ به بازگشت‌ به‌ سیستم‌های‌ قبلی‌

سیستـم‌ آسیکــودا (1) در ایـران‌ بــا همکـاری‌ بـرنامـه‌ تـوسعه‌ ملل‌ متحد UNDP (از زیر مجموعه‌های‌ آنکتاد) انجام‌ شده‌ و بسیار موفق‌ بوده‌ است‌، در کشور فیلیپین‌ برای‌پیاده‌ سازی‌ سیستم‌ مشابه‌ 17 میلیون‌ دلار هزینه‌ شده‌ و فقط سه‌ گمرک‌ را پوشش‌ داده‌ است ‌در کشور ما بدون‌ حضور کارشناسان‌ خارجی‌ و فقط با کمک‌ کارشناسان‌ داخلی‌ و صرف‌ 3/3 میلیون‌ دلار هزینه‌ تا پایان‌ سال‌ 82، 40 گمرک‌ زیر پوشش‌ خواهند بود. انکتاد ایران‌ را به عنوان ‌  Focal pointمنطقه‌ پذیرفته‌ است‌ و درخواست نموده‌ که‌ گمرک‌ جمهوری‌ اسلامی ‌ایران‌ در منطقه‌ افغانستان‌، تاجیکستان‌ و یمن‌ به‌ نیابت‌ آنها این‌ پروژه‌ را انجام ‌دهد. البته ‌نسخه‌های‌ مختلف‌ آن‌ توسط کارشناسان‌گمرک‌ایران‌ به‌ فارسی‌ تبدیل‌ شده‌ است‌ و قابلیت کاربردی‌اش‌ برای‌ کشورهای‌ فارسی‌ زبان‌ به‌ مراتب‌ بیشتر گردیده‌ است‌.

هـم‌ اکنـون‌ قـابلیت‌هـای‌ مختـلف‌ آسیکودا در زمینه‌ صدور موقت‌، ورود موقت‌، کارنه‌ تیر، انتخاب‌ مسیر، صادرات‌، واردات‌ می‌باشد. تا پایان‌ سال‌ 1382 که‌ پایان‌ فاز سوم ‌این‌ طرح‌ است‌ 90% گمرکات‌ کشور کلیه‌ رویه‌های‌ اشاره‌ شده‌ فوق‌ و عملیات‌ گمرکی‌ رامکانیزه‌ انجام‌ خواهند داد و تجار خواهند توانست‌ از راه‌ دور کالا را به‌ گمرک‌ اظهار کنند. 

مدیریت‌ ریسک‌ به‌ این‌ صورت‌ است‌ که‌ تعدادی‌ پارامتر انتخاب‌ می‌شود هر یک‌ باضریب‌ اهمیتی‌ مثل‌ نوع‌ کالا، کشور صادر کننده‌، فرد وارد کننده‌، حق‌العمل‌ کار و... که‌ حدود 60 پارامتر با وزن‌ و اهمیت‌ مربوط به‌ هر کدام‌ تعریف‌ شده‌ که‌ نشان‌ می‌دهد کالا ازچه‌ مسیری‌ بگذرد سبز، زرد یا قرمز

(1) - AUTOMATED SYSTEM FOR CUSTOMS DATA

 

سبز: معنایش‌ این‌ است‌ که‌ کالا بدون‌ کنترلهای‌ گمرکی‌ و بازدید فیزیکی‌ عبور می‌کند. 

زرد: اسناد بررسی‌ می‌گردد.

قرمز: کالا و اسناد با هم‌ توامان‌ بررسی‌ می‌شود.

در کشور ما بعضی‌ کالاها مسیر قرمزش بیشتر است‌ علتش‌ هم ‌این‌ است‌ که‌ باید مجوزی ‌از سازمانی‌ خاص ‌اخذ گردد و تا زمانی‌ که ‌این ‌امر انجام‌ نشود اجازه‌ ترخیص‌ نخواهد داشت‌.

 

اظهار الکترونیکی‌ مانیفست‌

اگر کشتی‌ قبل‌ از ورود به‌ کشور، به‌ گمرک‌ اعلام‌ ورود کند بر مبنای‌   Web baseاز روی‌ بستر اینترنتی‌ به‌ صورت ‌ Onlineدر سیستم‌ Selectivity انتخاب‌ مسیر کالاهای‌ آن‌ تعیین‌ می‌شود.

چون‌ کالا قرار نیست‌ در گمرک‌ بماند بهتر است‌ قبل‌ از ورود مسیرش‌ مشخص‌ گردد،در حال‌ حاضر این‌ طرح‌ در بندر انزلی‌ و بندر چابهار اجرا شده‌ است‌ و در ماه‌ جاری‌ در بندرعباس‌ نیز اجرایی‌ خواهد شد. در تمامی‌ گمرکات‌ دریایی‌ بزرگ‌ این‌ عمل‌ قرار است‌ اجرایی‌شود و کشتی‌ قبل‌ از اینکه‌ وارد کشور شود مشخصات‌ کالا و مانیفست‌ کالا به‌ گمرک‌ اعلام‌می‌گردد در صورتیکه‌ این‌ روش‌ انجام‌ نشود کالا پس‌ از ورود تحویل‌ انبار سازمان‌ بنادر وکشتی‌ رانی‌ می‌گردد و بعد از آن‌ ارزیابی‌ انجام‌ می‌گیرد در صورتیکه‌ با اجرای‌ این‌ سیستم‌ارزیابی‌ قبل‌ از ورود امکان‌پذیر می‌گردد.

 

نمودار زمان‌ سنجی‌ صادرات‌ و واردات‌ در گمرکات‌ کشور

موضوع‌ اصلی‌ در مورد افزایش‌ کنترل‌، بحث‌ زمان‌ سنجی‌ است، وقتی‌ اعلام‌ می‌شودعملیات‌ گمرکی‌ در زمینه‌ صادرات‌ طی‌ دو ساعت‌ کار انجام‌ می‌گیرد. زمان‌ عبور از گمرک‌ بطورمتوسط دو ساعت‌ طول‌ می‌کشد و مشخص‌ می‌شود که‌ این‌ زمان‌ چگونه‌ طی‌ شده‌ است‌ ومی‌توان‌ علت‌ تأخیرها را ریشه‌ یابی‌ کرد. این‌ زمان‌ سنجی‌ سلامت‌ سیستم‌ را افزایش‌ می‌دهد.

 

بارکد

برای‌ جلوگیری‌ از تقلب‌ در اسناد گمرکی‌ قبل‌ از مکانیزه‌ شدن‌ این‌ کار انجام‌ گرفت‌.

 

اظهار از راه‌ دور

از حدود دو ماه‌ دیگر وارد کنندگان‌ کالا از دفترکار خـود می‌تـوانند در بـرخی‌ از گمـرکـات ‌فرم‌ ثبت‌ و فرم‌ اظهار را از طریق‌ بستر اینترنتی‌ به‌ گمرک‌ اعلام‌ نمایند، در گمرک‌ مراحل‌تشریفات‌ واردات‌ انجام‌ خواهد شد و کار که‌ انجام‌ شد کالا می‌تواند وارد کشور شود چون‌قبل‌ از آن‌ مانیفست‌ را اعلام‌ کرده‌ است‌ و حق‌العملکار یا شرکت‌ به‌ گمرک‌ اظهار داشته‌ وگمرک‌ کار خویش‌ را انجام‌ داده‌ است‌.

 

X _ Ray  کامیونی‌

در مرز ورودی‌ سیستم‌ کامپیوتری‌ کامیونهای‌ حامل‌ بار ترانزیتی‌ را اسکن‌ می‌کند و به‌ مرزخروجی‌ مخابره‌ کند.این‌ سیستم‌درسلامت‌ و حفظ ایمنی‌ ترانزیت‌ نقش‌ مؤثری‌ ایفاء می‌نماید.

 

 (Global Positioning System) G.P.S

ترانزیت‌ الکترونیکی‌ یا GPS در دستور کار گمرک‌ قرار دارد و البته‌ این‌ به‌ صورت‌offline  بلیطی‌ انجام‌ می‌پذیرد یعنی‌ در گمرک‌ مبدأ نصب‌ می‌شود. کامیون‌ حرکت‌ می‌کندفقط بحث‌ فرستادن‌ اطلاعات‌ است‌ در گمرک‌ خروجی‌ پیاده‌ می‌شود نشان‌ می‌دهد که‌ کامیون‌مسیر را به‌ سلامت‌ طی‌ کرده‌ است‌ یا نه‌؟

 

سیستم‌ مسیر یابی‌ هوشمند

این‌ سیستم‌ راننده‌ای‌ را که‌ وارد کشور می‌شود دقیقاً راهنمایی‌ می‌کند که‌ از چه‌ مسیری ‌باید عبور کند این‌ مسیر را کامپیوتر خودش‌ طراحی‌ می‌کند. یکی‌ از مشکلات‌ ترانزیت‌ این‌است‌ که‌ راننده‌ از مسیر خارج‌ می‌گردد و عنوان‌ می‌کند که‌ گم‌ شده‌ است‌ در این‌ صورت‌ ما اولاً نقشه‌ و زمان‌ طی‌ مسیر را به‌ او داده‌ایم‌ نحوه‌ دسترسی‌ را هم‌ مشخص‌ کرده‌ایم‌ و یکسری‌از کارهای‌ نرم‌افزاری‌ هم‌ کنار آن‌ انجام‌ شده‌، ستاد 24 ساعته‌ نیز در این‌ مورد ایجاد شده‌ تابهانه‌ گم‌ شدن‌ در مسیر از کامیونهای‌ ترانزیتی‌ گرفته‌ شود.

 

دوربین‌های‌  مدار بسته‌

در صورت‌ همکاری‌ مخابرات‌، مدیران‌ می‌توانند از طریق‌ دوربین‌های‌ مدار بسته‌ شخصاً سالن‌ گمرک‌ را ببینند و از مرکز، ستاد هم‌ بالای‌ سر آن‌ مجموعه‌ می‌تواند نظارت‌ داشته‌باشد و سیستم‌ها را ارزیابی‌ کند.

 

سایر موارد

موضوع‌ دیگر مربوط به‌ کالا "ADT" است‌ که‌ بررسی‌ را به‌ بعد از ترخیص‌ موکول‌می‌نماید و این‌ بحث‌ بازبینی‌ کالاست‌.

تعیین‌ ارزش‌: به‌ کمک‌ ایجاد 285000 رکورد اطلاعاتی‌ در کل‌ کشور، کالاهایی‌ که‌وارد می‌ شوند مشخصاتشان‌ به‌ سیستم‌ گمرک‌ منتقل‌ و تعیین‌ ارزش‌ می‌گردند. با تصحیح‌ روش ‌تعیین‌ ارزش‌ از این‌ طریق‌ ده‌ درصد در افزایش‌ درآمد در سال‌ گذشته‌ تأثیر گذاشته‌ است‌.

مـوضـوع‌ دیـگـر ســیــســتـم‌ اطــلاعــات‌ پـیـشــرفــتــه‌ مـسـافـری‌(Advanced Passenger Information = API)  می‌باشد. در این‌ سیستم‌ هر کس‌ به‌شرکت‌ هوایی‌ مراجعه‌ می‌کند تا بلیط بگیرد. اطلاعاتش‌ به‌ گمرک‌ کشور منتقل‌ می‌شود. در این‌صورت‌ گمرک‌ می‌داند چه‌ مسافری‌ در چه‌ زمانی‌ با چه‌ خط هوایی‌ وارد کشور می‌شود. درحال‌ حاضر در ژاپن‌ این‌ کار انجام‌ می‌گیرد دیگر افراد دیپورت‌ نمی‌شوند می‌گویند از کشورمبدأ این‌ مسافر را سوار نکنند.

این‌ موضوع‌ در زمینه‌ همه‌ مسائلی‌ که‌ در اینجا آمده‌ کمک‌ می‌کند یعنی‌ یک‌ بحث‌Risk Analyses دقیق‌ را بکار می‌گیرد که‌ امیدواریم‌ این‌ موضوع‌ را بتوانیم‌ با کمک‌سازمانهای‌ دیگر دنبال‌ کنیم‌ بحث‌ دیگر محدود کردن‌ سیستم‌ کاغذی‌ و استفاده‌ از کارت ‌هوشمند است‌ که‌ می‌توانند به‌ بانک‌ اطلاعاتی‌ کمک‌ کند.

بهبود پورتال پورتال پرتال پرتال سازمانی پورتال سازمانی پورتال شرکتی سامانه سازمانی سامانه شرکتی پرتال شرکتی وب سایت شرکتی وب سایت سازمانی مدیریت آسان مدیریت محتوا مدیریت محتوا بدون دانش فنی پنل ویژه همکاران نظرسنجی آنلاین فیش حقوقی آپلود فیش حقوقی مدیریت بیمه مدیریت خدمات بیمه خدمات بیمه بیمه تکمیلی آموزش پیشنهادات انتقادات مدیریت جلسات فرم ساز مدیریت منو مدیریت محتوا مدیریت سئو پنل مدیریتی چند کاربره ریسپانسیو گرافیک ریسپانسیو