غذاهای ارگانیک
غـذاهـای ارگـانـیک به غذاهایی اطلاق می‌گـردد کـه بـدون اســتفاده از آفـت کشها و علف کش‌هـای مصـنـوعــی و ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک تولید شده باشند.
معیار سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات ارگانیک:
1. خـاک ایمن: حداقل از 3 سال قبل از برداشت محصول، زمـین زراعــی نباید با آب فاضلاب آبیاری شده باشد. خاک نیز باید عاری از املاح سرب و کلراید پتاسیم باشد.
2. عدم اصلاح سازی: هیچگونه مواد افزودنی (مثل شیرین کننده‌ها و رنگ دهنده‌های مصنوعی)، پرتو دهی با پرتوهای یونیزه کننده و اصلاح ژنتیک نباید در روند تولید محصول بکار رفته باشد.
3. ذخیره سازی و انبار مجزا: محصولات ارگانیک باید از محصولات غیر ارگانیک تفکیک شده و بطور جداگانه نگه‌داری شوند.
4. عدم استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی: عدم استفاده از ترکیبات شیمیایی مصنوعی نظیر کودهای شیمیایی، آفت کشها، حشره کشها و علف کشها. (از 3 سال قبل از برداشت محصول)
معیار گوشت، شیر، تخم مرغ و دیگر فرآورده¬های حیوانی ارگانیک:
1. حیوانات می¬باید حداکثر از روز دوم تولد به روش ارگانیک پرورش یافته باشند.
2. خوراک ارگانیک: تغذیه دام و طیور باید 100 درصد از خوراک ارگانیک بوده باشد.
3. هیچگونه آنتی بیوتیک و هورمون نباید استفاده شود.
4. حیوانات چرنده باید از مرتع مناسب برخوردار باشند. هر حیوان باید از سرپناه، آب سالم، رژیم غذایی متعادل، هوای تازه، نور مستقیم آفتاب و فضای کافی برای حرکت برخوردار باشد.
5. ذخیره سازی و انبار مجزا: فرآورده¬های ارگانیک باید از محصولات غیر ارگانیک تفکیک شده و جداگانه نگه¬داری شوند.
نکته: در کشاورزی سنتی از کودهای مصنوعی و در کشاورزی ارگانیک از کودهای طبیعی مانند کمپوست استفاده می¬گردد.
نکته: در کشاورزی سنتی از آفت کشهای مصنوعی و در کشاورزی ارگانیک از حشرات و پرندگان نافع، محدود کردن جفتگیری آفات، کندن علفهای هرز و در صورت نیاز از حشره کشهای مجاز کشاورزی ارگانیک نظیر اسید بوریک برای کنترل و ریشه کن کردن آفات استفاده می¬شود.
مضرات کشاورزی و محصولات تهیه شده به روش سنتی:
1. در کشاورزی سنتی و متعارف، بیش از 300 ترکیب شیمیایی خطرناک و مصنوعی نظیر آفت کشها، علف کشها و کودهای شیمایی به منظور کنترل آفات، حشرات و حاصلخیزسازی خاک استفاده می¬گردد که بقایای این مواد پس از ورود به بدن می¬تواند موجب مشکلات عدیده‌ای گردد منجمله: بروز نقصهای مادرزادی، تولد نوزاد با وزن کم، اختلال در سیکل ماهانه زنان، سقط جنین، بلوغ زودرس و یا دیر رس، یائسگی پیش‌رس، تغییر در رفتار جنسی، کاهش تعداد اسپرم مردان، کاهش باروری و یا ناباروری، تغییر در سرعت متابولیسم، اختلال در سامانه غدد داخلی، ضعف عضلانی، کاهش حافظه، آسیب به سامانه مغز، کاهش کارایی سامانه ایمنی بدن و سرطان‌زایی.
یافته‌ها حاکی از آنست که 60 درصد سموم دفع آفات، 90 درصد قارچ کشها و 30 درصد حشره کشها سرطان‌زا می‌باشند.
2. استفاده از کودهای شیمایی و آفت کشها سبب آلودگی آب، خاک و هوا می¬گردند.
3. استفاده بی¬رویه از کودهای شیمیایی و آفت کشها موجب می¬شود تا آفتها نسبت به سموم مقاوم گردیده و آفتهای جدیدی نیز ظاهر گردند.
4. پرتو دهی محصولات یعنی آنکه محصولات را در معرض میزان کنترل شده پرتوهای یونیزه کننده قرار می‌دهند تا اینکه باکتریهایی نظیر E.COLI و سالمونلا نابود گردیده و در واقع محصول را به این طریق ضد عفونی می¬کنند. کنترل حشرات و انگل‌ها، افزایش ماندگاری و جلوگیری از جوانه زدن از دیگر علل پرتودهی محصولات غذایی می¬باشد. اما این پرتودهی موجب:
1) از دست رفتن میزان اندکی از مواد مغذی محصولات می¬شود.
2) هنگامی که مواد غذایی پرتودهی می¬شوند مواد شیمیایی سرطان¬زایی بنام CYCLOBUTANONES تشکیل می‌گردد.
5. مهندسی ژنتیک و یا اصلاح ژنتیک محصولات به جداسازی، دستکاری و انتقال ژن‌ها اطلاق می‌گردد. در این روش ژنهای با خاصیت مطلوب از یک گونه جدا گردیده و به گونه هدف انتقال داده می‌شود. بهبود کیفیت، افزایش تولید، ایجاد یک صفت مطلوب و مقاوم ساختن محصولات در برابر آفتها و تنش‌های محیطی از کاربردهای مهندسی ژنتیک می-باشد. مضرات محصولات اصلاح شده ژنتیکی شامل بروز نقصهای مادرزادی، کاهش طول عمر، افزایش حساسیت¬زایی مواد غذایی (بعلت تغییر در زنجیره پروتئینها)، فقر مواد مغذی، مقاومت آنتی بیوتیکی (احتمال دارد ژنهای مقاوم در برابر آنتی بیوتیک‌ها به باکتری‌های بیماریزا در بدن منتقل گردد و یک بیماری جدید و مقاوم در برابر آنتی بیوتیک‌ها ایجاد شود).
6. استفاده هورمونها در دام و طیور رشد آنها را تسریع کرده و فربه شدن آنها را سرعت می-بخشد. اما از ارزش غذایی آنها می‌کاهد. آنتی بیوتیک‌ها هم که برای جلوگیری از بیمار شدن دام و طیور مورد استفاده قرار می¬گیرند، می¬تواند در انسان مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد کند.
نکته: از میان مواد غذایی که به روش سنتی عرضه می¬گردند سیب، هلو، گلابی، سیب زمینی، زردآلو، اسفناج، توت فرنگی، شلیل،انگور، کرفس، تمشک و گیلاس بیشترین و کیوی، انبه، پیاز، موز، بروکلی، گل کلم،آناناس، ذرت، نخود فرنگی، آوکادو، هندوانه، آلو و بادنجان کمترین آلودگی را به باقیمانده آفت کشها دارند.
فواید زراعت ارگانیک:
1. در کشاورزی ارگانیک آب توسط مواد شیمیایی آلاینده مانند کودهای مصنوعی، آلوده نمی‌گردد.
2. در کشاورزی ارگانیک تعادل اکوسامانه و حاصلخیزی خاک حفظ می¬گردد. فرسایش خاک نیز تا 50 درصد کاهش می¬یابد.
3. تنوع زیستی در زمینهای زراعی ارگانیک 57 درصد بیشتر است. (به علت عدم استفاده از سموم آفت کش و علف کش)
4. کشاورزان در معرض سموم و آلاینده‌های کمتری قرار می¬گیرند.
فواید مصرف مواد غذایی ارگانیک:
1. ارزش غذایی بالاتری دارند. میزان ویتامینC، کلسیم، منیزیم، آهن و فسفر در مواد غذایی ارگانیک بیشتر است.
2. مواد غذایی ارگانیک حاوی آنتی‌اکسیدان بیشتری می‌باشند. در مواد غذایی ارگانیک آنتی‌اکسیدان PHENOLIC بیشتر یافت می¬گردد (50 درصد بیشتر از محصولات غیر ارگانیک). چرا که آفت کشهای مصنوعی تولید این مواد را در گیاهان کاهش داده اما کودهای حیوانی و آلی بکار رفته در کشاورزی ارگانیک تولیدآنها را افزایش می¬دهد.
3. کمتر سمی هستند. محصولات ارگانیک سالم تر بوده و به بقایای آفت کشهای آلی کمتر آلوده می¬باشند. همچنین این محصولات فاقد افزودنی‌های غذایی بوده و طبعا سالمتر می-باشند.
4. خوشمزه و خوش طعم¬تر هستند. یکی از دلایل آن این است که محصولات ارگانیک پس از برداشت در مدت زمان کمتری بدست مصرف کننده رسیده و تازه‌تر می¬باشند. و همچنین در محصولات تهیه شده به روش سنتی، با فرآوری‌ها و دستکاری‌هایی که بروی آنها صورت می¬گیرد تنها به ظاهر، رنگ، بالا بردن ماندگاری، افزایش تولید و مقاوم کردن آنها در برابر صدمات ناشی از حمل و انبار داری توجه می¬شود و نه کیفیت و ارزش تغذیه‌ای آن.
5. تولید کنندگان محصولات ارگانیک از استانداردها و دستورالعمل‌های بسیار سخت گیرانه‌ای تبعیت می¬کنند که احتمال آلوده شدن اینگونه محصولات به هر گونه مواد شیمایی و سمی منتفی می¬باشد.
معایب محصولات ارگانیک:
1. گرانقیمت هستند.
2. تولید و عرضه آنها بسیار محدود است.
منابع:
Certification News – 10.2008
Organic Farming magazine – 08.2008
Living Earth – Winter2008
Organic Shopper – No.9 Summer 2008
ترجمه شده در مرکز مطالعات و تحقیقات:
Biotechnology Products Export Management Corporation